چکیده:
آگاهی از «زمان و مکان نزول» آیات قرآن یکی از قراینی است که مفسر میتواند در درک مقصود آیات از آن یاری بگیرد و به کمک آن، تفسیر صحیح را از غیرصحیح بازشناسد. از اینرو، بیتوجهی به آن، مراد برخی آیات را مبهم یا متشابه مینمایاند. نقش زمان و مکان نزول بر تفسیر قرآن و تعیین حوزه کاربرد آن در فهم مقصود آیات قرآن کریم نیازمند تبیین است. زمان و مکان نزول در فهم معنا و مفهوم لغات قرآنی، فهم معنای کلی محتوای سورهها و فهم مقصود آیات ابزاری کارآمد به شمار میآید. این قرینه با تصدیق یا ابطال روایات اسباب نزول، شناخت مصادیق آیات را روشن و راه را برای آگاهی از حکمت نزول هموار میسازد.
خلاصه ماشینی:
"196 بسیاری از اندیشمندان علوم قرآنی هم در کنار دیگر مباحث قرآنی، آیهها و سورههای مکی و مدنی را مورد بحث و بررسی قرار دادهاند؛ 197 اما شناخت زمان و مکان نزول قرآن تا چه حد بر دیدگاههای مفسران اثرگذار بوده و در فهم مقصود آیات از این قراین کمک گرفتهاند، نگاهی نو در این مباحث به شمار میآید.
273 اما با ملاحظه زمان و مکان نزول سوره که در سال دهم، هنگام بازگشت رسولالله صلیاللهعلیهوآله از حجهالوداع، 274 در غدیر خم بوده است 275 و در این زمان بیشتر اهل کتاب ایمان آورده بودند و برخی نیز با پرداخت جزیه تحت حمایت دولت اسلامی زندگی میکردند، ممکن نیست آن حضرت از اهل کتاب بترسد یا احساس خطر کند؟ 276 بر پایه دیدگاه دیگر در تفسیر آیه، مقصود از «ما أنزل إلیک» ناسزاگویی به بتها و عیبجویی از دین مشرکان یا دستور جهاد و قتال با آنان است.
ک: سید محمدحسین طباطبائی، المیزان، ج 6، ص 16ـ18؛ سیدهاشم بحرانی، همان، ج 2، ص 316و317؛ علیبن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج 1، ص 170؛ عبدعلیبن جمعه عروسی حویزی، نورالثقلین، ج 1، ص 643ـ648؛ محمدباقر محقق، همان، ص 293؛ جلالالدین سیوطی، لبابالنقول فی اسبابالنزول، ص 86؛ علیبن محمد واحدی، همان، ص 201و202؛ ابواسحاق احمدبن ابراهیم ثعلبی نیشابوری، الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن، ج 4، ص 80؛ محمدبن مسعود عیاشی، همان، ج 1، ص 327؛ عبدالحسین امینی، همان، ج 2، ص 52و53."