چکیده:
پیشرفتها و دستاوردهای ایرانیان در علوم قرآنی قرائت، تفسیر و حدیث بخش مهمی از عصر شکوفایی فرهنگی اسلامی را دربر گرفته است. بررسی تاریخی با تکیه بر کانون جغرافیایی علمی نشان میدهد که در عصر شکوفایی فرهنگی اسلامی، حداقل دو کانون اصلی خراسان و ری و دو کانون فرعی اصفهان و فارس مهمترین مراکز علوم قرآنی ایران در قرون ابتدایی اسلامی بودهاند. در این میان خراسان که خود به چهار قسمت جغرافیایی شمالی، شرقی، غربی و مرکزی بخشپذیر است، در زمینه تربیت دانشمندان علوم قرآنی بر شهر ری پیشی دارد. این تحقیق با بررسی دانشمندان بزرگ ایرانی در علم حدیث، قرائت و تفسیر، ضمن نشان دادن جایگاه ایرانیان در عصر شکوفایی فرهنگی اسلامی، به معرفی کیفیت و کمیت کانونهای جغرافیایی علمی ایران در قرون ابتدایی اسلامی میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"بررسی ویژگیهای اجتماعی سرزمین یمن این احتمال را تقویت میکند که طاووس به علت وجود مسیحیان و یهودیان در یمن در تفسیر خود میتوانسته است، از آرای سایر ادیان ابراهیمی نیز بهره جوید و به همین دلیل است که او تنها مفسر بزرگ قرآن در چهار قرن بعدی در یمن میباشد.
در میان سایر مفسران شیعه در قرون ابتدایی اسلامی که به دلیل علاقه ایرانیان به مذهب شیعه نمودهای بیشتری در تاریخ ایران دارند، میتوان حداقل پنج مفسر بزرگ دیگر را در این دوره همزمان با امامان شیعه نام برد.
همچنین نقش ایرانیان در گرداوری این احادیث و مجموعههای رسمی مشابه در اسلام سنی چنان عظیم است که حتی اگر آنها در دیگر علوم دینی اسلامی هیچ شرکتی نمیداشتند، سهم آنها در این علوم همچنان بنیادی باقی میماند؛ 525 زیرا مؤلفان هر شش کتاب اصلی مرجع حدیث اهل تسنن، که به صحاح سته معروفاند، همگی ایرانی هستند.
527 نکته مهم درباره سلسلهالذهب این است که هر سه (عبداللهبن عمر، نافع و مالکبن انس) شخصیت بزرگ دینی در حاشیه حرمین شریفین قرار داشته و بیشتر عمر خود را در سرزمین وحی سپری کردهاند؛ اما پس از ایشان بزرگانی وارد عرصه حدیث شدند که پیوستگیهای مهمی با ایران و ایرانیان داشتند؛ به گونهای که از میان ده راوی بزرگ شیعه و سنی حدیث اسلامی، هر ده تن ایرانی بودند.
544 پس از سلمان فارسی که معاصر قطب عالم امکان و بزرگترین عالم و محدث تاریخ تشیع، حضرت علی علیهالسلامبود، کمکم شخصیتهای شیعه ایرانی نیز به دانشمندان حدیث این دوره پیوستند."