چکیده:
با این که اشتمال قرآن کریم بر آیات محکم و متشابه، نص صریح قرآن در آیه هفتم سوره آل عمران است، با این حال، هنوز برخی از زوایای این بحث در پرده ابهام قرار دارد. به طور کلی، یکی از مشکلاتی که در تفسیر مفاهیم و مصادیق واژهها و اصطلاحات قرآن و هر متن تاریخی دیگر به وجود میآید، تغییر معانی اصطلاحی واژهها در گذر زمان و در نهایت، خلط و در هم تنیدن معانی مختلف یک اصطلاح است. در هر زبانی اصطلاحات دچار تغییر در معانی میشوند و در هر زمان چه بسا معانی جدیدی به برخی واژهها تزریق میشود که با معنا یا معانی قبلی قدری متفاوت میشود. به نظر میرسد که اصطلاح دوگانه «محکم و متشابه» نیز در زمره همین اصطلاحات است.این مقاله در صدد است تا بین آنچه که در احادیث و آثار در تبیین معنا و مصداق محکم و متشابه آمده، با آنچه که متقدمان و متاخران و معاصران در این باره گفتهاند، مقایسهای انجام دهد و آن گاه، با توجه به فضا و سیاق آیه هفتم سوره آل عمران به داوری بنشیند که این اصطلاحات در گذر از دو دوره «اثر» و «رای» تا چه اندازه از اصطلاح اولیه قرآنی خود دور شده اند.به نظر نویسندگان مقاله، دو قرآن پژوه بزرگ معاصر، علامه محمد حسین طباطبایی و آیهالله محمد هادی معرفت با نقد اصطلاح محکم و متشابه نزد اصولیان و مفسران پیشین، با تبیینی نسبتا جدید از محکم و متشابه، به اصطلاح قرآنی نزدیکتر شدهاند و نیز آنچه در احادیث و آثار آمده، گرچه تا حدودی قرین اضطراب و تشویش است، اما به اصطلاح قرآنی نزدیکتر است تا آنچه که ابتدا در اصطلاح اصولیان و سپس مفسران و دانشمندان علوم قرآنی رایج شده است.
خلاصه ماشینی:
بررسی سیر تاریخی روایات، آثار و دیدگاهها در محکم و متشابه دکتر محمد کاظم شاکر 1 سعید فخاری 2 چکیده با این که اشتمال قرآن کریم بر آیات محکم و متشابه، نص صریح قرآن در آیه هفتم سوره آل عمران است، با این حال، هنوز برخی از زوایای این بحث در پرده ابهام قرار دارد.
به نظر نویسندگان مقاله، دو قرآن پژوه بزرگ معاصر، علامه محمد حسین طباطبایی و آیةالله محمد هادی معرفت با نقد اصطلاح محکم و متشابه نزد اصولیان و مفسران پیشین، با تبیینی نسبتا جدید از محکم و متشابه، به اصطلاح قرآنی نزدیکتر شدهاند و نیز آنچه در احادیث و آثار آمده، گرچه تا حدودی قرین اضطراب و تشویش است، اما به اصطلاح قرآنی نزدیکتر است تا آنچه که ابتدا در اصطلاح اصولیان و سپس مفسران و دانشمندان علوم قرآنی رایج شده است.
پرسش اصلی این مقاله آن است که آیا آنچه که اصولیان در تعریف محکم و متشابه گفتهاند، همان چیزی است که قرآن، احادیث و آثار از آن سخن گفته است؟ برای پاسخ به این پرسش، سیر تاریخی مربوط به این بحث را مطرح کردهایم؛ ابتدا آنچه از پیامبر، صحابه، اهل بیت و تابعان در این باره روایت شده، آوردهایم و سپس به بیان سخنان متقدمان، متأخران و معاصران از دانشمندان اسلام پرداختهایم و آن گاه، به داوری نشستهایم که کدام تبیین از محکم و متشابه با آنچه که خود قرآن میگوید و روایات و آثار نیز گواه آن است، قرابت و نزدیکی بیشتری دارد.