چکیده:
کاهش واکه ای فرایندی است که همواره در گفتار سریع محاوره ای، در هجاهای بدون تکیه صورت می گیرد و طی آن واکه های بدون تکیه تغییر یافته و به واکه های دیگر گرایش می یابند. کاهش واکهای در زبان فارسی در برخی موارد عبارت است ازگرایش واکه ها به سوی واکههای دیگر که در هجاهای بدون تکیه و گفتار سریع محاورهای روی میدهد، به این نوع کاهش، کاهش واکهای آوایی گویند. نوع دیگری از کاهش، تغییر و دگرگونی واکه ها در هجاهای بدون تکیه است که به دلیل افزوده شدن وند یا وندهایی صورت می گیرد که سبب جذب تکیه از هجای حامل واکه به سمت وند شده و درنتیجه واکه در هجای ضعیف و بدون تکیه قرار گرفته و به واکه دیگری تغییر می یابد. این نوع کاهش را کاهش واکهای واجی مینامند. در این مقاله کاهش واکهای آوایی با توجه به نظریات کراسوایت (2000) و هریس (2005) بررسی شده است. در زبان فارسی واکههای پایدار در هجاهای بدون تکیه تغییر چندانی نمییابند، در حالی که واکههای ناپایدار به ویژه واکههای /e/ و /a/ در چنین هجاهایی به نسبت بسیار زیادی به یکدیگر و به واکههای پایدار گرایش مییابند. از این رو کاهش واکهای در فارسی از یک رویکرد تلفیقی (hybrid) تبعیت میکند.
خلاصه ماشینی:
"مجله پژوهشهای زبانشناسی سال دوم،شماره اول،بهار و تابستان 1389 تاریخ وصول:88/8/4 تاریخ پذیرش:89/3/10 صص 48-35 بررسی کاهش واکهای در زبان فارسی محاورهای شهین شیخ سنگ تجن1 محمود بیجنخان2 چکیده {IBکاهش واکهای فرایندی است که همواره در گفتار سریع محاورهای،در هجاهای بدون تکیه صورت میگیرد وطی آن واکههای بدون تکیه تغییر یافته و به واکههای دیگر گرایش مییابند.
کاهش واکهای در زبان فارسی در برخیموارد عبارت است از گرایش واکهها به سوی واکههای دیگر که در هجاهای بدون تکیه و گفتار سریع محاورهایروی میدهد،به این نوع کاهش،کاهش واکهای آوایی گویند.
مانندزبانهای کاتالان و بلغاری: (به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 1)کاهش واکهای در زبانهای کاتالان و بلغاری(کراسوایت 2000:3) شاهد دیگر زبان کاتالان است این زبان دارای هفت واکه /a,?,?,o,e,u,i/ میباشد که در هجاهای بدونتکیه به سه واکۀ [?,u,i] کاهش مییابند(همان:6).
(به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 5)کاهش واکهای در زبان بلاروس(هریس 2005:3) در کاهش مرکزگرا،واکههای هجاهای بدون تکیه به سوی مرکز گرایش مییابند و به کیفیت واکۀ [?] نزدیکمیشوند.
از آنجایی که تغییرات واکهها در زبان فارسی محاورهای بیشتر به دلیل هماهنگی واکهای در هجاهای بدون تکیهروی میدهد و سبب تغییر واکههای ناپایدار به پایدار میشود،کاهش واکهای آوایی را در این مقاله مورد بررسی قرارداده و کاهش واکهای واجی را که به دلیل افزوده شدن پسوند یا پیشوند روی میدهد،به فرصتی دیگر اختصاصدادهایم.
همچنین با توجه به اینکه واکههای /a,e/ علاوه بر گرایش به سوی واکههای جانبی،به یکدیگر و به واکۀ /o/ نیز تبدیل میشوند،کاهش واکهای فارسی را نمیتوان همانند زبانهای آلگوئرس کاتالان و برگن رومانس که در آنهاواکههای کاهش یافته از واکههای میانی دور میشوند،از نوع کاهش تقابلافزا به حساب آورد(شکل 2)."