چکیده:
در پژوهش حاضر مزیت نسبی و موقعیت تجاری صادرات پسته ایران و کشورهای رقیب بررسی شده است. به این منظور مزیت صادراتی پسته در بین محصولات کشاورزی و صادرات غیرنفتی به طور جداگانه با استفاده از شاخصهای مزیت نسبی آشکارشده RCA)) ، مزیت نسبی آشکار شده متقارن ( (RSCA، هیلمن و نقشه تجاری(TM) بررسی و مقایسه شد. نتایج نشان می دهد که ایران طی دوره 1995-2006 در صادرات پسته دارای مزیت نسبی و متوسط شاخصهای RCA و RSCA برای این دوره برابر 94/0 و 11/39 بوده است. در رتبه بندی مزیت نسبی صادراتی کشورهای عمده صادرکننده پسته جهان براساس صادرات غیرنفتی، ایران در رتبه اول و کشورهای هنگ کنگ، ترکیه و آلمان در رتبه های بعدی قرار گرفتند. همچنین براساس صادرات بخش کشاورزی، کشورهای ایران، آمریکا، هنگ کنگ، آلمان و ترکیه در رتبه های اول تا چهارم مزیت نسبی صادراتی پسته جای گرفتند. بررسی رابطه علیت بین مزیت نسبی ایران و آمریکا نشان داد که مزیت نسبی پسته ایران به شدت از تغییرات مزیت نسبی صادرات پسته آمریکا تاثیرپذیر است و خلاف این روند صادق نیست. با توجه به نقشه ریزی تجاری به دست آمده، ایران طی دوره 1995-2007 در صادرات پسته براساس صادرات غیرنفتی، برنده در بازار رو به افول و نیز براساس صادرات محصولات کشاورزی، برنده در بازار رو به رشد بوده است و لذا اجرای سیاستهای لازم برای حفظ این موقعیت از ضروریات صادرات این محصول به حساب می آید.
خلاصه ماشینی:
"اما برخلاف مطالعات ذکر شده،که مزیت نسبی صادراتی در آنها تنها براساس درآمدهای نفتیمحاسبه شده است،در این پژوهش مبنای محاسبات درآمدهای غیرنفتی و کل صادراتمحصولات کشاورزی به صورت جدا میباشد؛زیرا در کشوری مانند ایران،که بخش وسیعیاز درآمدهای صادراتی شامل درآمدهای نفتی است،انجام محاسبات و به دست آوردنشاخصهای ذکر شده برای کالاهای غیرنفتی و به خصوص یک کالای کشاورزی براساس کلصادرات(نفتی و غیرنفتی)ممکن است نتایج غیرواقعی در برداشته باشد که در اینباره برایمثال میتوان به مطالعه عزیزی و یزدانی(1383)،امیر تیموری و چیذری(1386)،سلیمیفر ومیرزایی خلیل آبادی(1381)-که در سطرهای قبل به بررسی آنها پرداخته شد-اشاره کرد کهتنها از مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی برای محاسبات خود استفاده کردهاند.
هیلمن در تحقیقات خود نشان داد کهبراساس قیمتهای نسبی پیش از تجارت برای اینکه کشور j در کالای i مزیت نسبی داشته باشد،شرط لازم و کافی به صورت رابطه 4 باید برقرار باشد(فتحی،1381): (4)(به تصویر صفحه مراجعه شود) شاخص هیلمن به صورت رابطه 5 محاسبه میشود: (5)(به تصویر صفحه مراجعه شود) که در روابط فوق i نوع کالا، j کشور مورد بررسی، t نمایانگر کل محصولات در کشورمورد بررسی، w کل محصولات کشاورزی یا غیرنفتی در جهان و x صادرات است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) با توجه به نتایج جداول 3 و 4،ایران تنها کشور عمده صادرکننده پسته در دنیاست کهشاخص ACSR محاسبه شده برای آن با در نظر گرفتن هر دو گروه کالایی معرفی شده دارایمقدار بالایی میباشد و این موضوع نشان میدهد که ایران به یک استراتژی صادراتی برایپسته نزدیکتر شده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شاخص مزیت نسبی صادراتی محاسبه شده در این پژوهش با سایر مطالعات یکتفاوت اساسی دارد و آن هم استفاده از کل صادرات کالاهای غیرنفتی و کشاورزی است کهاین موضوع سبب میشود امکان مقایسۀ مقدار شاخصهای مزیتنسبی در مطالعۀ حاضر با همامکانپذیر نباشد."