چکیده:
ساختارگرایی ادبی از روش های تحلیل متون ادبی ست که ریشه در مطالعات زبان شناسی دارد. اساس مکتب ساختارگرایی را بر پایه ی تقابل های دوگانه و جهت گیری عام ساختارگرایانه را مبتنی بر تحلیل تقابل های دوگانه و رابطه ی بین آن ها می دانند. در این مقاله، رمان روی ماه خداوند را ببوس اثر مصطفی مستور، بر مبنای تقابل های دوگانه تحلیل شده است. نویسندگان در سطح روساخت رمان به بررسی تقابل شخصیتها، توصیفها و حکایتها پرداخته و در سطح ژرف ساخت آن نیز به بیان تقابل ها در مضمون و محتوای اثر توجه کرده اند.
خلاصه ماشینی:
"1. تقابلهای دوگانه در رمان رویماه خداوند را ببوس در تحلیل منتقدان ساختگرا برای درک ساختار اثر،جنبههای بیرونی و زبان اثر (روساخت)،در پیوند با تصویرها،مناسبتهای بلاغی،مضمون کلی و بنمایهی اثر (ژرفساخت)مورد توجه قرار میگیرد؛یعنی در نظر آنان،نظام زبانی و نظام مفهومی و محتوایی اثر،بهصورت هماهنگ در تعامل و کارکرد متقابل،ساختار را ایجاد میکند، هماهنگی و تعامل همه اجزای بیرونی و درونی«روابط ساختاری»را میسازد.
میخواهی فردا از او بپرسم؟»(همان،20) یونس دچار سرگردانی و پریشانی خاطر است و هیچ تکیهگاه اعتقادی ندارد؛در حالیکه علیرضا با داشتن اعتقاد راسخ و ایمان کامل به خداوند،به درک و تجربهی او رسیده و حضور وی را در تمام لحظات زندگی،حس میکند و به درک و تجربهی خداوند به وسیلهی خداباوران،ایمان دارد:«آدمهایی و میشناسم که تنها وجود خداوند،بلکه ویژگیهای او رو همبا نوعی بازی درک میکنند و لذت میبرند،منظور من از بازی دقیقا تجربه کردن درک خداونده.
این رویارویی که از مفاهیم کلیدی فرهنگ بشری بهویژه فرهنگ ایرانی و زبان فارسی است و از گذشتههای دور در ادبیات غنی ما وجود داشته و بسیاری از داستانهای ایرانی اعم از نظم و نثر،برپایهی آن پدیدآمده است،دراین رمان نیز از محورهای اصلی بهشمار میآید:عشق پارسا به مهتاب،عشق یونس به سایه،عشق و ایمان علیرضا بهخدا و....
در اینجا نیز عشق یکهتاز و پیروز میدان شناخت است: پای استدلالیون چوبین بود#پای چوبین سخت بیتمکین بود (مولانا،1376:387) دراینجا نیز عقل نمیتواند معمای وجود خدا را رحل کند و درمیماند و از دایرهی شناخت،بیرون میافتد: عاقلان نقطهی پرگار وجودند ولی#عشق داند که در این دایره سرگردانند (حافظ،1362:392) ایمان/کفر:این تقابل را که از مهمترین تقابلهای رمان رویماه خداوند را ببوس بهشمار میآید،میتوان بهصورتی خوشبیانهتر نیز بیان کرد:تقابل شک و یقین که در طول داستان،شاهد آن هستیم و باعث گسترش طرح آنشده است."