چکیده:
آفرینش نوری امیرالمؤمنین علیه السلام با قید کیفی همگون و همراه با آفرینش نوری رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم ،از موارد کاربرد واژگانی نور در میراث مکتوب اسلامی بوده و دادههای آن در میراث مکتوب امامی در دو ساحت کلان گزارشهای مأثور و رویکردهای عالمان آن، جلوهگر گشته است. گزارشهای مربوط به این موضوع را ـ که حدیث نور نیز خوانده شده ـ در بسیاری از معتبرترین میراثهای مکتوب امامی ـ با وجود جریانهای متنوع حدیثی و کلامی در میان مؤلفان آن ها ـ می توان مشاهده کرد. تنها مسندهای آن با دستکم هجده طریق، از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و نیز برخی امامان معصوم علیهم السلام قابل دسترسی است که بر پایه معیارهای سنجش اعتبار حدیث، در دستة والاترین گونة حدیثی یعنی «احادیث متواتر» طبقهبندی میکردند. در ساحت رویکردهای عالمان امامی در میراث مذکور، علاوه بر همگرایی با ساحت گزارشها، کارکردهایی نیز از آن به ثبت رسیده که از آن جمله می توان به کارکردهای تاریخی، کلامی و تفسیری اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
"49 همچنین برخی گزارشها از واژة نور تهی بوده و تنها وجود امیرالمؤمنین علیه السلام و نیز همراهی ایشان با رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم پیش از حیات این جهانی را پوشش میدهند؛ مانند طریق نصر بن مالک از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم که با متن «کنت أنا و علی عن یمین العرش نسبح الله قبل أن یخلق آدم بألفی عام»50منعکس شده است که اگرچه میرحامد حسین، دو گزارش از این دست را در مجموعه احادیث نور جای داده است،51اما به دلیل فقدان واژة نور، از ضمیمة آن ها در مجموعه گزارشهای مسند آفرینش نوری اجتناب نمودهایم.
چنانکه گفته شد پس از ربع اول قرن ششم، ارائة طرق جدید از گزارشهای آفرینش نوری امیرالمؤمنین علیه السلام متوقف گشته و روایت پارهای از گزارشهای پیشین، با همان اسناد و یا اسنادی دیگر، سهم عمدة پرداخت عالمان بدان ـ در هفت قرن پس از آن تا اواسط قرن سیزدهم ـ بوده است؛ بدون آنکه تک نگاری را در این میراث به خود اختصاص دهد و یا دستکم همه و یا بیشتر طرق و اسناد آن، حتی در بخشی از یک میراث، جمع آوری و تدوین گردد؛ تا آنکه میرحامد حسین لکنهوی در راستای پاسخ علمی به تعجب ابن روزبهان از علامه حلی (مبنی بر اینکه تمام احادیثی که بدان استناد نموده از اهل سنت بوده؛ چون کتاب و عالمی در میان شیعیان یافت نمیشود و علامه حلی در اثبات مدعای خود عیال اهل سنت میباشد)،68 گامی نو به این وادی نهاد و با پرداختی ستودنی، به جمع آوری و چینش تعدادی از گزارشهای مأثور آفرینش نوری امیرالمؤمنین علیه السلام در میراث مکتوب امامی دست یازید؛ اما با صرف نظر از عدم تعهد ایشان نسبت به ارائة تمامی طرق69 ـ که براساس آن عدم ارائه برخی طرق، توجیه پذیر گشته است70ـ رویکرد غالب بر فضای آن نیز، کتاب شناسانه و البته غیر تام بوده است."