چکیده:
مصادیق، خصوصیات، آثار و غایات حقوق انسان، جزء لاینفک اندیشه های فلسفی ـ اعتقادی و مفروضات نظری بوده و مبنای حقوق انسان نیز بر آن برداشت ها و نگرش های نظری استوار می باشد. نگرش شریعت اسلامی به حقوق انسان، ضمن اعتنا به عقل برهانی و ابزارهای حسی و تجربی معرفت شناسی، به منبع لایزال وحیانی نیز اهتمام می ورزد و به لحاظ اینکه هدف دین و شریعت اسلامی، برآوردن منافع بزرگ بشریت و تامین مصالح اوست، لذا مابین «تکلیف مداری» و «حق مداری» در اسلام، وفاق کامل وجود داشته و همه دستورات آن جنبه «حق» و «آزادی» به خود می گیرد؛ در حالی که اتکای دیدگاه غرب گرا به تفکر اومانیستی، در تعیین نظام حقوق بشر و حقوق انسان، هیچ معنای حقیقی برای عنوان«حق» در ادعای «حق محوری» بر جای نگذاشته است و حقوق و آزادی های موجود در غرب، صوری یا سلبی هستند. این حقوق، در عین حال که امکاناتی نظری به انسان ارائه می دهند، اما وسایل و ابزارهای رسیدن به این حقوق و آزادی ها را در اختیار وی نمی گذارند
خلاصه ماشینی:
نگرش شريعت اسلامي به حقوق انسان، ضمن اعتنا به عقل برهانی و ابزارهای حسی و تجربی معرفتشناسی، به منبع لایزال وحیانی نیز اهتمام میورزد و به لحاظ اینکه هدف دین و شریعت اسلامی، برآوردن منافع بزرگ بشریت و تأمین مصالح اوست، لذا مابین «تکلیفمداری» و «حقمداری» در اسلام، وفاق کامل وجود داشته و همة دستورات آن جنبة «حق» و «آزادی» بهخود میگیرد؛ در حاليكه اتکاي دیدگاه غربگرا به تفکر اومانیستی، در تعیین نظام حقوق بشر و حقوق انسان، هیچ معنای حقیقی برای عنوان«حق» در ادعای «حقمحوری» بر جای نگذاشته است و حقوق و آزادیهای موجود در غرب، صوری یا سلبی هستند.
اين نوشتار، در صدد بررسي ادعاي مذكور ميباشد؛ به اين معنا كه آيا واقعاً لسان شريعت اسلامي، لسان تكليف است؟ آيا در اسلام، سخن از «حقوق» نيست؟ آيا شريعت اسلامي صرفاً تكليفمدار است؟ آيا دين مبين اسلام، حقوقي را براي انسان ارائه ميدهد و يا تنها تكاليفي را تحميل ميكند؟ آيا شريعت اسلام براي انسان، حق قائل است يا فقط او را مكلف ميداند؟ و نيز اين مسأله كه آيا انفكاك حق از تكليف، ميسّر است و امكان دارد يك نظام حقوقي و سياسي، فقط حقمحور و يا فقط تكليفمحور باشد؟ و ديگر آنكه فلسفه حق و تكليف چيست تا داوري صحيحتري نسبت به ادعاها صورت پذيرد و همچنین بر خلاف دیدگاه غربگرا که همواره بر عبارت «حقوق برای چه کسی» و «آزادی از چه چیزی» تأکید میکند، به بررسی «حقوق و آزادی برای چه منظوری» میپردازد.