چکیده:
خاندان اردلان، از جمله خاندان های کرد می باشند که مدت های مدیدی، قبل از روی کارآمدن صفویان تا اواخر دوره قاجار بر قسمت هایی از مناطق کردنشین ایران حکومت می کردند. این خاندان همچون سایر خاندان های کردتبار، ابتدا بر مذهب اهل سنت بودند، اما در اواسط دوره صفویه و با وصلت خان احمدخان از شاهزادگان اردلان با خواهر شاه عباس و ارتقای جایگاه بزرگان این خاندان از حاکمان محلی به مقام والی نشین که در نظام سیاسی و اداری روزگار صفویه اهمیت زیادی داشت، سران این خاندان برای سهیم شدن در قدرت و نزدیکی بیشتر به دربار صفوی به تشیبع گرایش یافتند. گرچه این تغییر مذهب در ابتدا جنبه ظاهری داشت، اما بعدها و با گذشت زمان پایبندی به مذهب تشیع در میان برخی از سران و حکمرانان اردلان عمق بشتری یافت؛ به طوری که می توان گفت بیشتر بزرگان این خاندان در عصر قاجاریه کاملا بر مذهب تشیع بودند. این پژوهش در صدد است روند و دلایل گرایش خاندان اردلان به تشیع را از ورای منابع اصلی، بررسی نماید.
خلاصه ماشینی:
"این خاندان همچون سایر خاندانهای کرد تبار،ابتدا بر مذهب اهل سنت بودند،اما در اواسط دورۀ صفویه و با وصلت خان احمد خان از شاهزادگان اردلان با خواهر شاه عباس و ارتقای جایگاه بزرگان این خاندان از حاکمان محلی به مقام والینشین که در نظام سیاسی و اداری روزگار صفویه اهمیت زیادی داشت، سران این خاندان برای سهیم شدن در قدرت و نزدیکی بیشتر به دربار صفوی به تشیع گرایش یافتند.
شیعه بودن سران و حاکمان اردلان تا آن اندازه امری آشکار بود که بعد از درگذشت امان الله خان دوم(1242-1284 ق)،ناصر الدین شاه(1264-1313 ق) تصمیم گرفت به حیات سیاسی حکمرانان اردلان پایان دهد؛بنابراین عموی خود شاهزاده فرهاد میرزا قاجار را به عنوان نخستین حاکم قاجاری در کردستان اردلان منصوب کرد؛اما این شاهزاده که عموی مادری خسرو خان جانشین فرضی مقام والی بود،بلافاصله پس از انتصاب بیمار شد و انتصاب خود را نپذیرفت؛چرا که براساس باورهای رایج،مردم معتقد بودند اردلانها منتخبان امام حسن مجتبی هستند و فرهاد میرزا هم این بیماری را نشانۀ غضب خداوند دانست.
گرچه تشیع خاندان اردلان در ابتدا امری ظاهری و فقط وسیلهای برای دستیابی به اهداف سیاسی بود،اما خیلی زود در میان افراد این خاندان ریشه دوانید؛به طوری که قریب به اتفاق حاکمان اردلان بعد از خان احمد خان شیعه شدند؛به گونهای که در عصر حکومتهای افشاریه،زندیه و قاجاریه که مذهب تشیع دیگر آن حمایت قوی حکومتی و دولتی عصر صفویه را نداشت و ساختار سیاسی این حکومتها بسیار بارزتر از صفویه بود و والیان اردلان بدون شیعه بودن نیز میتوانستند از امتیازات لازم والی بودن منتفع شوند،حاکمان اردلان همچنان بر مذهب تشیع باقی ماندند؛به طوری که حتی اجساد حاکمان اردلان در نجف اشرف در جوار امام اول شیعیان دفن شدند."