چکیده:
موضوع کاهش ارزش پول و لزوم یا عدم لزوم جبران کاهش ارزش پول در چند دهه اخیر، مورد ابتلا و توجه محافل اقتصادی و فقهی بوده است. آحاد جامعه نیز به انحای مختلف با این موضوع درگیرند. نحوه تادیه دیون در شرایط تورمی شدید ارتباط تنگاتنگ با نحوه طرز تلقی از حقیقت پول دارد. مخالفان و موافقان لزوم جبران کاهش ارزش پول طرز تلقی متمایزی نسبت به ماهیت پول دارند. مخالفان جبران کاهش ارزش پول، پول را از مثلیات می دانند منتها ارزش اسمی را مقوم مثلیت می شمارند از این رو جبران کاهش ارزش پول را مصداق ربا می دانند. در مقابل، طرفداران لزوم جبران کاهش ارزش پول، پول را مثلی می دانند و ارزش حقیقی یا قدرت خرید را مقوم مثلیت پول های اعتباری می شمارند؛ از این رو لزوم جبران کاهش ارزش پول را بازگشت کامل مال مقترض به مقرض می دانند و آن را مصداق ربا نمی شمارند. در این گفتار برآنیم به کمک شواهد و ادله ای مقومیت قدرت خرید در مثلیت پول های اعتباری را تبیین و اثبات کنیم.
خلاصه ماشینی:
"آقای محمد صادق روحانی(1429 ق)نیز در پاسخ به یک استفتاء،حقیقت پول را مالی بودن دانسته و بر این اساس،جبران کاهش ارزش پول را روشن و قرض دادن قدرت خرید را جایز دانسته است(روحانی،1429 ق،استفتاء مؤلف از معظم له).
2. پول اعتباری از نظر پول بودن با پول حقیقی تفاوتی ندارد؛تنها تفاوتش با پول حقیقی از جهت غیر پولی است؛به عبارت دیگر،پول حقیقی صرفنظر از پول بودن و ارزش مبادلهای داشتن،ارزش مصرفی دارد و یک کالای حقیقی است و با توجه به وجه اشتراک پول حقیقی با پول اعتباری در ارزش مبادلهای،در صورتی که مقوم پول اعتباری قدرت خرید آن باشد،در مورد پولهای حقیقی نیز همین وضعیت است؛یعنی در سکه طلا و نقره نیز باید قدرت خرید مطرح باشد که کم و زیاد میشود؛اما هیچ یک از فقها به جبران قدرت خرید آنها قائل نیست(گروهی از مؤلفان،1374،ص 77-78).
در برابر این استدلال نیز گفته میشود: اول:«به شمار آوردن توان خرید از ویژگیها و صفتهای مثل است که بر عهده میآید و در میان مردم فقط در پولهای اعتباری است و نه حقیقی؛زیرا نکته آن در عرف به جنبه پول بودن و وسیله مبادله شدن مربوط نمیشود تا گفته شود که هر دو گونۀ پول[اعتباری و حقیقی]،از این دیدگاه یکسان است،بلکه راز و رمزش همان اعتباری بودن این دسته از پولهاست؛چرا که پول اعتباری فقط به این دلیل منتشر میشود که نشانگر مالی بودن و توانخرید باشد که قانون آن را معتبر میشمارد."