چکیده:
یکی از کارکردهای حروف جاره در جمله، کارکرد زیبایی شناختی است. ذکر و حذف این حروف، تقدیم و تاخیر آنها، و ترجیح یک حرف بر حرفی دیگر در عمق معنا و زیبایی جمله تاثیرگذار است. این مقاله تاثیرهای حذف حروف جاره را بر معنای آیات قرآنی از منظر بلاغی بررسی می کند. نویسنده بر این باور است که حذف حروف جاره از مصادیق برجسته سازی ادبی و هنجارگریزی نحوی و مختصه های سبکی قرآن کریم در لایه نحوی می باشد؛ از این رو پس از بازخوانی دیدگاه های دستوردانان زبان عربی درباره حذف حروف جاره، تحلیلی زیبایی شناختی از برخی نمونه های قرآنی آن به دست می دهد. ناگفته نماند در بیشتر نمونه های بررسی شده در قرآن، وجوه اعرابی دیگری نیز محتمل است که به جهت رعایت اختصار از ذکر آنها پرهیز شده است.
خلاصه ماشینی:
"نویسنده بر این باور است که حذف حروف جاره از مصادیق برجستهسازی ادبی2و هنجارگریزی نحوی3و مختصههای سبکی4قرآن کریم در لایۀ نحوی5 میباشد؛ازاینرو پس از بازخوانی دیدگاههای دستوردانان زبان عربی دربارۀ (*)تاریخ دریافت:1389/8/20-تاریخ پذیرش:1390/3/4.
در واقع اختلافهای نحوی بر سر صحت و سقم مقولۀ«منصوب به نزع خافض»چندان شدید بوده که بررسی بایستۀ این پدیدۀ زبانی را از منظر بلاغی در محاق قرار داده است؛اما از نظر نویسنده این دعواها از ارزشها و دلالتهای بلاغی حذف حروف جاره نمیکاهد؛زیرا نتیجۀ بحثها و مناقشههای نحویان هرچه که باشد،در مقولۀ نزع خافض یا حذف حرف جاره،ما با یک واقعیت زبانی روبهرو هستیم که کارکردهای و دلالتهای بلاغی خاص خود را دارد.
حذف حرف جر نیز یکی از شگردهای بیان مبالغه است، مانند عبارت:{/یبغونکم الفتنة/}در آیۀ شریفۀ{/لو خرجوا فیکم ما زادوکم إلا خبالا و لا وضعوا خلالکم یبغونکم الفتنة و فیکم سماعون لهم و الله علیم بالظالمین/}(توبه47/)«اگر با شما بیرون آمده بودند جز فساد برای شما نمیافزودند و به سرعت خود را میان شما میانداختند و در حق شما فتنهجویی میکردند و در میان شما جاسوسانی دارند[که]به نفع آنان [اقدام میکنند]و خدا به[حال]ستمکاران داناست».
نتایج -بررسی نقش حروف جاره به عنوان عوامل مؤثر معنایی در سطح جمله و سیاق، یکی از ابعاد قرآن کریم است که به بازخوانی نیاز دارد؛زیرا ذکر،حذف،جایگاه و متعلق این حروف،هریک به نوبۀ خود،نشانه به شمار میرود و تحلیل دقیق قرآن، به لحاظ کردن بیشترین نشانههای ممکن در سطح جمله و سیاق بستگی دارد."