چکیده:
قاعدۀ لاضرر از مهمترین قواعد فقه اسلامی و شاید مهمترین این قواعد است. سؤالی که در این مقاله مطرح خواهد بود، این است که آیا قاعدۀ لاضرر بر عدم حکم نیز حکومت دارد؟ در این مقاله سعی شده است، تا به استناد مدارک قاعدۀ لاضرر، فتاوای فقها و مواد قانونی و با توجه به ضرورتهای جوامع صنعتی جدید این نکته روشن شود، که قاعدۀ لاضرر اثبات حکم میکند، یعنی قاعدۀ مزبور بر احکام عدمی و یا در مواردی نیز که خلأ قانونی وجود دارد، نیز حکومت دارد.
The "La zarar"(no prejudice) rule is one of the most important rules، and perhaps The most important rule of Islamic Jurisprudence. The question which this paper tries to address is whether(La zarar) rule supersedes The situations where no rule exists for compensation of prejudice. Our purpose is to clarify-on the loasis of the evidence of(La zarar) rule، the verdicts of Islamic Jurists، and the exigencies of modern industrial _ societies_ that the said rule establishes a rule namely،it supersedes the situations of no tule.
خلاصه ماشینی:
"در مقابل، نظر میرعبدالفتاح مراغی مستلزم اثبات حکم بهوسیلۀ قاعده لاضرر است، زیرا طبق نظر این فقیه اگر ضرری از اجرای یکی از احکام شرعی به دیگری وارد آید، یا از عمل کسی به دیگری ضرری برسد، این ضرر باید جبران شود و اگر حکم شرع بر جبران ضرر نباشد، لازمۀ آن این است، که در شرع اسلام ضرر و زیان باشد، در حالیکه وجود حکم به جبران ضرر و زیان باعث میشود، که ضرر نفی شود.
ولی بههیچ وجه بر اثبات و بر تعیین حکمی دلالت ندارد، بلکه اثبات و تعیین حکم نیازمند دلیل دیگری است و از این قاعده اینچنین برداشت میشود، که استناد بعضی علما به حدیث نفی ضرر برای اثبات ضمان ضرر زننده و تلفکننده، استنادی نابهجا و غیرصحیح است، زیرا اگر عملی که ضرر رساننده انجام داده است، مورد حکم شرعی نباشد دلیلی نیست که او ضامن است، بلکه بر جبران نیز مطلقا دلالت نمیکند.
توجیه حکومت قاعده لاضرر بر احکام عدمی یا عدم حکم از آنجاست که اگر وظیفهای برعهده کسی باشد او نه تنها مسئول آثار کارهایی است، که در ارتباط با مسئولیت خود انجام میدهد بلکه مسئول ترک فعلهای خود نیز هست و این مسئولیت مورد قبول همه نظامهای حقوقی است و مخصوصا وقتی شارع خداوند است، نمیتوان پذیرفت، که در بخش مهمی از حقوق مردم، وضع قانون نکرده باشد."