چکیده:
در این مقاله، نخست به تعریف عرضی و ذاتی و بیان لوازم قول به تقسیم عناصر تشکیلدهندة دین به عرضی و ذاتی میپردازیم و آنگاه نقضها و نقدهای این دیدگاه را بیان، و در پایان معنای درستی را که میتوان از عرضی و ذاتی در دین اراده کرد تبیین میکنیم. نوشتار حاضر نقدی است دروندینی و بروندینی بر نظرات برخی از روشنفکران داخلی که متأثر از فلسفة غرب و بهویژه مباحث هرمنوتیک فلسفی و هیستوریسیزم فلسفیاند. برپایة این نگاه بسیاری از آموزههای اصیل اسلام تاریخمند و زمانمند میشوند و از گردونة اعتبار دایم بیرون میروند. روش تحقیق در این مقاله، ترکیبی است از روشهای تحلیلی، عقلی و نقلی.
خلاصه ماشینی:
"حال اگر کسی پیش از وجوب نماز طهارت داشت و این طهارت تا زمان ادای نماز ادامه یافت، بدیهی است که چون ذوالمقدمه حاصل است، مقدمه نیز وجوبی نخواهد داشت؛ چنانکه اگر مراد این باشد که همة آموزههای شرعی و دینی برخاسته از مصالح یا مفاسد ذاتی و یا امتحانیاند که هدف بالاصاله درک همان مصالح و پرهیز از همان مفاسد است، و به عبارت دیگر شارع مقدس از تشریع یک دین با همة آموزههای آن، اهداف و غایاتی را مد نظر قرار داده که آن اهداف و غایات و مقاصد منظور بالاصالة دیناند و آموزههای دین همه و همه برای رسیدن و رساندن انسان به آنهاست، باز سخن بیراهی نیست و فیالجمله پذیرفتنی است.
70 تعیین معیار از بیرون دین مبتنی بر پیشفرضهایی است که هر کس از دین در همة ابعاد آن دارد و در این صورت نمیتوان بر معیار یا معیارهایی توافق کرد؛ اما در صورت مراجعه به دین، آنچه در متن دین آمده همه از اجزای دین خواهد بود و هر آنچه جزء دین شد، ذاتی دین است؛ زیرا اولا از نگاه خود دین داخل دین است و ثانیا هیچیک از ویژگیهای عرضی دین را در نگاه رقیب ندارد و این امر هم ادلۀ دروندینی دارد و هم ادلۀ بیروندینی که در جای خود، آنجا که سخن از خاتمیت و بقای ابدی دین اسلام و آموزهها و حلال و حرام محمد( است، به نحو مفصل کانون بحث قرار گرفته و در این مقاله، فرصت پرداختن تفصیلی به آن نیست."