چکیده:
مقاله حاضر ترجمه¬ای است در حد امکان دقیق و شیوا از مقاله انگلیسی «قرائات» در دایره المعارف قرآن لیدن. مترجم نکاتی چند را به عنوان تعلیقه و حاشیه، به متن مقاله افزوده است. مولف در مقاله خود به سیر تاریخی پدیده اختلاف قرائات می پردازد و نشان می¬دهد که روند تثبیت قرائات، امری تدریجی و همراه با فراز و نشیب¬های فراوان بوده است. نگاه تاریخی- توصیفی، عنایت عالمانه به منابع معتبر نخستین، و نمایاندن اختلاف های اهل فن در رویارویی با مسئله اختلاف قرائت، از امتیاز های دیگر این مقاله محسوب می¬شود.
خلاصه ماشینی:
"درواقع،بسیاری از این قرائات و نیز قرائاتی که رسمی مغایر را دربردارند،بهنحوی رایج،در تألیفات تخصصی باقی ماندند تا برای تأیید کردن یا مورد بحث قرار دادن معنای واژگان و عبارتها بهکار روند؛مثلا قرائت ذکرشده از ابن مسعود دربارۀ آیۀ 54 سورۀ 44 همچنان در تفسیرهای زمخشری(م 538 ق1144/ م)و فخر الدین رازی(م 606 ق/ 1210 م)در ذیل آن فقره ثبت شده است.
ابن الجزری(م 833 ق1429/ م)در کتاب النشر(13/4)خود،دیدگاه مکی را همراه با تأیید خویش نقل کرده است که[براساسآن،]سه قسم قرائت وجود دارد:قسم نخست، آن است که امروزه تلاوت میشود و در آن،سه ویژگی خاص به هم میپیوندند: منتقل شدن از پیامبر به اعتماد راویان معتبر و قابل اطمینان(ثقات)؛موافقت با زبان عربی که قرآن بدان[زبان]وحی شد؛و مطابقت با نحوۀ نگارش مصحف.
ب)مؤلف مقاله در تبیین جایگاه رفیع وجوه قرائت ابن مسعود در قرن دوم-باوجود مخالفت بسیاری از آنها با رسم الخط مصحف عثمانی-به شیوۀ تعامل فراء با این اختلافها استناد میکند و در جایی دیگر،فراء را دراینزمینه،در مقابل اخفش قرار میدهد و میگوید:«برخلاف فراء،معیار عمدۀ خفش برای نپذیرفتن چنان قرائاتی آن است که آنها با رسم الخط مصحف موافقت ندارند».
کنکاش بیشتر در آثار قدما نشان میدهد که اساسا چنین فرضیهای به ذهن آنان خطور نمیکرده است که قرائت«حفص از عاصم»را متن اصلی قرآن و دیگر قرائات را وجوهی فرعی تلقی کنند؛بلکه از نظر آنها،دیگر قرائات-دستکم قرائات دهگانه یا هفتگانه-از چنان اقتداری برخوردار بودهاند که به رسمیت نشناختن آنان،ناموجه و ناپسند جلوه میکرده است؛مثلا شیخ طوسی در مقدمۀ تفسیر التبیان (بیتا:7/1)میگوید اصحاب ما بر جواز قرائت به آنچه نزد قراء،متداول است،اجماع کردهاند و جدا کردن یک قرائت را بهصورتخاص،ناپسند میشمارند."