چکیده:
دیدگاه هنجاری رسانه، برآیند مجموعه ای از باید ها و نباید ها در نهادهای متنوعی است که در تعامل با رسانه قرار دارند. رابطه رسانه با هریک از این نهاد ها، شرایط و موقعیت عمل رسانه، مبانی فلسفی و فکری پایه گذاران آن و ریشه های شکل گیری رسانه و نیز ارزش ها و آموزه ها و اصول دینی از جمله بستر های شکل گیری نظریه های هنجاری در ارتباطات جمعی به شمار می روند. نظریه مسئولیت اجتماعی در میان نظریات هنجاری به دنبال تعدیل آزادی فرد و ایجاد پیوند میان استقلال رسانه ها و وظایف اجتماعی آن هاست. به عبارت دیگر، نظریه مسئولیت اجتماعی در بستری از لیبرالیسم و اومانیسم شکل گرفت و به فرمول آزادی فردی به علاوه استقلال رسانه ها که بیانگر رسانه های آزاد و لیبرال بود، مسئولیت اجتماعی رسانه ها را افزود.
یکی از موضوعاتی که در حوزه فلسفه علوم انسانی و اجتماعی بدان پرداخته می شود، بیان رابطه فرد و جامعه است. بر اساس مبانی فلسفی رویکرد جمع گرا اصالت را به جامعه و در مقابل رویکرد فرد گرا اصالت را از آن فرد می داند؛ به این ترتیب، وقتی هر دو رویکرد بر پایه دیدگاه اومانیستی تفسیر می گردد، انسان تا حد تمایلات غریزی اش تنزل می یابد. اما منطق اسلامی انسان را موجودی فراتر در نظر گرفته و بعد ملکی و ملکوتی او را توامان مورد توجه قرار می دهد. مسئولیت اجتماعی در اسلام با مفهوم امر به معروف و نهی از منکر ارتباط برقرار می سازد. بدین سان در این مقاله با رویکردی تحلیلی- تبیینی جایگاه مسئولیت اجتماعی رسانه های جمعی در نگرش غربی و اسلامی تبیین خواهد شد چه اینکه در دیدگاه اسلامی مسئولیت تک تک افراد در رسانه از حیث ساختار و محتوا مورد توجه قرار می گیرد.
The normative view of the media is the resultant of a group of do’s and don’ts in various institutions interacting with the media. The relation of the media with any of these institutions، the conditions surrounding the media، the philosophical foundations of the media and the religious values، principles and instructions are among the formation grounds for normative theories in regard to the mass media. The social responsibility theory is an example of this kind which seeks to modify individual freedom and create a link between the media independence and their social responsibilities. In other words، the social responsibility theory was formulated in a liberalist and humanist process and added the social responsibility dimension to the doctrine of individual freedom and media independence.
One of the areas of discussion in the field of humanities and social philosophy is the relation between the individual and society. The socialist view gives priority to the society، whereas the individualistic view is mostly tended to individual rights. Thus humans are reduced to their instinctive drives. Contrariwise، the Islamic logic takes a more sublimated stance towards man and considers his worldly and transcendental dimensions simultaneously. The social responsibility that ensues from this Islamic stance brings into prominence an obligation known as enjoining virtues and forbidding vices. That is why this article provides a comparative explanation of the social responsibility status from Western and Islamic viewpoints.
خلاصه ماشینی:
"اما رویکرد لیبرالیستی را میتوان از منظری دیگر نیز مورد تأمل قرار داد که آن وجه تکیة انسان بر خردگرایی و بهتبع، جدایی انسان از منبع لایزال ارزشهای اخلاقی یعنی «دین» است؛ سکولاریسم یا همان دین برکناری 9 بیان حرکت جامعة مقدس به سوی جامعه دنیوی است؛ جامعهای که ارزشها اعمال سنتی را رها کرده و ضمن پذیرش دگرگونی، تمام فعالیتها را بر مبنای محاسبات عقلانی و فایدهگرایانه انجام میدهد (باهنر، 1386، ص31؛ Shiner, 1967) و این در حالی است که رسیدن به معرفت اخلاقی برای بشر بدون استعانت از دین میسر نیست و حتی اگر این موضوع ممکن باشد، در عالم واقع بشر بدون هدایت دین قادر به کسب آن نخواهد بود (کمالی، 1386، ص107)؛ زیرا نیکی و بدی در طول ارادة خداوند است و این معنا در مورد نیکیها ساطع و صادرشده از ذات ربوبی است.
بدین ترتیب، رسانة جمعی بهمثابه جماعتی هدفمند از مؤمنین در نظر گرفته میشود که جامعه را بهسوی نیکی فراخوانده و از زشتی بازمیدارد و این بیان را میتوان در مهمترین آیة قرآن کریم دربارۀ این دو فریضه نیز یافت؛ «ولتکن منکم أمة یدعون إلی الخیر ویأمرون بالمعروف وینهون عن المنکر وأولئک هم المفلحون» (آلعمران:104)؛ «باید از میان شما گروهی [مردم را] به نیکی دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگاراناند» 22 در این راستا رویکرد امت هنجاری رسانۀ اسلامی نسبت به معروف و منکر در جامعه، گرچه بر اساس شرائط و مقتضیات متفاوت است، دربرگیرندة دایرة گستردة معروف و منکر به معنای اعم آن است؛ 23 گواینکه الف و لام در «امر بالمعروف و نهی عن المنکر» معنای استغراقی داشته و تمام نیکیها و بدیها را در بر میگیرد."