چکیده:
پرستوی پژوهش را دو بال است: روش و اخلاق. اخلاق پژوهش آهوی رفتار ارتباطی در فرایند تحقیق است که به
رعایت حقوق افراد مبتنی است. اخلاق پژوهش دو رویآورد فردگرایانه و سازماننگر دارد. در رویآورد نخست بر
مسئولیتهای پژوهشگر به عنوان شخصیت حقیقی تأکید میشود و در رویآورد دوم بر مسؤلیتهای اخلاقی
مؤسسههای پژوهشی تأکید میگردد. مسائل اخلاقی در تعارض فرایند پژوهش با حقوق افراد مرتبط بروز میکنند و
خاستگاه آن عبارت است از: ماهیت مساله پژوهش، مکان، روش و شرکت کنندگان.
خلاصه ماشینی:
"مسائل اخلاقی در تعارض فرایند پژوهش با حقوق افراد مرتبط بروز میکنند و خاستگاه آن عبارت است از: ماهیت مساله پژوهش، مکان، روش و شرکت کنندگان.
اگر پژوهش را متمایز از مطالعات پراکنده، به فرایند پردازش اطلاعات اطلاق کنیم که به گستره خاصی از علوم متعلق و دارای هویت جمعی است، مفهوم فراگیر از آن را به دست میآوریم، به گونهای که شامل هر گونه مطالعه با جهتگیریهای مختلف آموزشی، اطلاعرسانی، ترویجی و پژوهشی (به معنای خاص) میگردد8.
[به تصویر صفحه مراجعه شود] 3) ضرورت جهتگیری اخلاقی در فرایند پژوهش پژوهش در گسترههای مختلف به ویژه در حوزه علوم انسانی، بیرون از جامعه و بی ارتباط از سرنوشت بشر انجام نمیشود و این امر صرفا معطوف به نقش پژوهشگر نیست بلکه فرایند پژوهش به طور کلی و اعم از پژوهشگر، روشها، ابزار، شرکتکنندگان در پژوهش و ...
در فرایند پژوهش با مسائلی مواجه میشویم که پاسخ به آنها را باید از علم اخلاق فرا گرفت: آیا به لحاظ اخلاقی مجاز به تحقیق در هر امری هستیم؟ آیا هر گونه پژوهش مجاز است؟ آیا به هر روشی (به فرض اثر بخشی حرفهای) میتوان فرایند تحقیق را هدایت کرد؟ آیا آزمایش را در خصوص هر فردی میتوان انجام داد؟ آیا توافق آگاهانه شرکت کنندگان در پژوهش لازم است.
پایبندی به تعهدات اخلاقی در مقیاس سازمان صرفا بر اساس ضوابط اخلاقی حاصل نمیآید، بلکه مؤسسههای پژوهشی باید با شناخت کامل از عناصر محیط، حقوق هر یک از آنها را استقصاء کند و پس از طبقهبندی آنها و با تعیین اولویت به تدوین منشور چند وجهی اخلاق پژوهش دست یابند."