چکیده:
نوشته حاضر به معرفی نسخه خطی منحصر بفردی در علوم قرآنی، کتاب الایضاح فی القراءات از عالم کمتر شناخته
شده کرامی احمد بن ابی عمر اندرابی (متوفی 470ق) میپردازد. این کتاب از ذخائر مکتب تفسیری کرامیه خراسان است
و اطلاعات ارزشمندی درباره برخی متون قرآنی تالیف شده در حوزه خراسان بزرگ در بر دارد که از آنها جز نام، اثری
باقی نمانده است. همچنین از طریق اطلاعاتی که در این نسخه خطی آمده، میتوانیم نام مؤلف تفسیر مهم مجهول المؤلف
المبانی لنظم المعانی1 که بخشی از آن را سالها قبل آرتور جفری (قاهره، 1954) به چاپ رسانده و کتاب تازه منتشر شده
زین الفتی فی تفسیر سورة هل أتی را شناسایی کنیم. همچنین این نسخه میتواند مبنایی برای تصحیح تفسیر تک نسخه
المبانی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"». اندرابی نیز همین خبر را با این سلسله سند نقل کرده است:«أخبرنی ابومحمد [ حامد بن احمد بن جعفر بن بسطام [رحمه الله قال اخبرنا الأمام ابوعبدالله محمد بن الهیصم قال حدثنا ابوالحسن علی بن عبدالرحمن ابن ابی السری البکائی بالکوفة قال حدثنی الحسن بن الطیب بن حمزة الشجاعی...
مؤلف نخست، از کتاب فیه ما فیه ابوسهل انماری، که وی از آن به واسطه طحیری از ابن هیصم از ابوسهل نقل مطلب میکند، روایاتی در باب ترتیب نزول سورههای قرآن نقل کرده (الایضاح، برگهای a42 ـ b43 که در المبانی، ص 8 ـ 16 نیز آمده است) و در پایان این بخش، استدلال ابن هیصم را در باب سوره فاتحه به عنوان اولین سوره نازل شده بر پیامبر چنین نقل کرده است:«قال شیخنا الأمام الهادی محمد بن الهیصم رضی الله عنه أن فاتحة الکتاب تشبه أن یکون فی النزول کاسمها و أن یکون أول ما نزل من القرآن و أن کان کثیر من العلماء قالوا انها نزلت بالمدینة و کذلک اکثر الروایات قد تظاهرت ان اقرأ باسم ربک اول ما نزل من القرآن الا أن من روی ان فاتحة الکتاب أول القرآن نزولا یوافق ما یقتضیه اسمها الذی شهرت به و کذلک المصاحف فتحت بها ثم اتبعت السبع الطوال لطولها و أخرت السور القصار فی المفصل لسهولتها علی المتعلم و لم نزاع فی ذلک النزول ما خلا ال حم السبع فانها کتب علی الولا و کذلک ال طاسین و سورة یونس و هود و یوسف فیما اتفقت علیه الروایات کلها."