چکیده:
در این مقاله سعی بر تفسیر دیدگاه اقبال در مورد «زن» شده است. با مطالعه کلیات فارسی و اردو سخنرانی ها و بیانات علامه اقبال، در مجموع مشاهده می شود زن در موضوعات مختلف اعم از «خود شناسی»، «تعلیم»، «حجاب»، «آزادی» و «غرب» مطرح شده است. از آنجا که اقبال پابند مذهب اسلامی و قرآن بود، طبق عقاید دینی خود، به زن مسلمان بهایی اعلی می بخشید. زن، در مقام «مادر»، در نظر وی حساس ترین مسئولیت در نظام هستی را دارا است. علامه بر این اعتقاد بود که همچنان که اصل نبوت هدایت و تکامل بشری است، مادر بودن توأم با شفقت و مهربانی، هدایتگر و سرنوشت ساز ملتی است. به همین منظور نگرانی اقبال این بود که مبادا زن با فعالیت در عرصه اجتماع به صفات عالیه خود پشت پا زده، از پرورش فرزندان غافل شده و در فعالیت های سیاسی و محفل های سرور، وقت با ارزش خود را از دست دهد. وی حضرت فاطمه زهراء (س) را به عنوان بهترین نمونه می داند که تنها راه نجات و رستگاری زنان و به نحو احسن انجام مسئولیت آنان، زیستن همانند آن بانوی بزرگ باشد.
خلاصه ماشینی:
"بدین صورت زن در فکر اقبال همان جایگاهی را دارد که در قرآن برای او در نظر گرفته
تولیدنسل چه میتواند باشد؟نزد اقبال هم اصل مقام زن این است که او تولیدنسل و امور
شود،چنانچه اقبال میگوید:علماء هزاربار به مرد مقام زن را فهماندند،ولی این مسئله هنوز
ثانیا باتوجه به کلام دیگر اقبال:پوشش عریانی مردان زن است حسن و دلجو عشق را پیراهن است
است که به ریشهء تمدن توجه کنیم و موقعیت را برای آراسته شدن زنان قوم خود به زیور تحصیل علم به وجود آوریم.
زنان مسلمان دارای همان مقامیاند که اسلام برای آنان معین کرده است.
اقبال،آزادی زنان را در محدودهای میداند که اسلام برای آنان تعیین کرده است.
علامه میگوید:«جای فکر دارد که پیغمبری که گروه بزرگی از انسانها یعنی بردگان را از نظر حق و حقوق مساوی مالکان آنان میداند،چگونه ممکن است همان پیغمبر این قسمت مهم
اقبال چادر(کنایه از حجاب است)را پردهء افتخار و منبع نوری میداند که از تابش آن
اقبال برای«مادران»احترام بسزایی قائل است و نقش آنان را در نظم این دنیا،مهم تلقی میکند:جهان را محکمی از امهات است نهادشان امین ممکنات است
اقبال در یکی از اشعار خود بهعنوان:«در معنی اینکه بقای نوع از امومت است و حفظ و
اقبال سرمایهء ملت را نه در ثروت و گنج،بلکه براساس انسانهای نیکو میداند که از سرزمین پاک مادر مانند گل و لاله در چمن هستی پدید میآیند:بر دمد این لالهزار ممکنات در خیابان ریاض امهات
حضرت مریم دارای مقام عظیمی است،که این از جهت مادر حضرت عیسی(ع)بودن است."