چکیده:
مطالعه فرایند تنشی گفتمان ادبی، مبتنی بر بررسی تعامل بین گستره ها و فشاره های گفتمانی است. پایگاه اندیشه ای چنین مطالعه ای را باید در نظریه های زبانی مربوط به حوزه آواشناسی جست: تکیه برهای زبانی از دو ویژگی مهم پیروی می کنند؛ یا این که از فشار و شدت برخوردارند که اوج آن ها را در پی دارند و یا این که بدون فشار و ضعیف اند که افت آن ها را سبب می شوند. اما در گفتمان ادبی، به دلیل فرایندی بودن عملیات زبانی این اوج و افت خود را در طول گفتمان نشان می دهند. از تعامل بین فشاره ها و گستره های گفتمانی چهار طرح واره فرایندی شکل می گیرد که عبارتند از الف) طرح واره فرایندی افت فشاره عاطفی و اوج گستره شناختی؛ ب) طرح واره فرایندی اوج فشاره عاطفی و افت گستره شناختی؛ ج) طرح واره فرایندی اوج هم زمان فشاره ها و گستره ها؛ د) طرح واره فرایندی افت هم زمان فشاره ها و گستره ها. مطالعه این فرایند ها از یک سو نشان خواهد داد که گفتمان ادبی جریانی سیال است که هیچ گاه نمی توان آن را پایان یافته یا تثبیت شده دانست، و از سوی دیگر مشخص خواهد کرد که چگونه دو گونه شناختی و عاطفی در تعامل با یکدیگر سبب تولید معنا می شوند.
خلاصه ماشینی:
"مطالعهء این فرایندها از یک سو نشان خواهد داد که گفتمان ادبی جریانی سیال است که هیچگاه نمیتوان آن را پایان یافته یا تثبیت شده دانست،و از سوی دیگر مشخص خواهد کرد که چگونه دو گونهء شناختی و عاطفی در تعامل با یکدیگر سبب تولید معنا میشوند.
اگرچه این گسترهء بسیار بالا در افق سخن موجب ضعیف شدن و از دست رفتن فشارهها یا درونههای حسی-ادراکی و عاطفی میشود، اما از سوی دیگر باعث گشایش در سخن و ایجاد فاصله بین مرکز مرجعیت و افقهای سخن میگردد،که این امر تأثیر بسیار زیادی در رهایی سخن از حصار خود دارد.
تعامل بین دو بعد فشارهای و گسترهای یا ما را به سوی فشارهء عاطفی هدایت میکند،که در این صورت تنش در بالاترین شکل آن تحقق میپذیرد،و یا ما را با گستره شناختی مواجه میسازد،که در این حالت با افت تنش عاطفی و گستردگی بالایی که رهایی سخن را در بر دارد،روبهرو میشویم.
همهء اینها به خوبی نشان میدهد که دو جریان عاطفی(درونی) و شناختی(بیرونی)در تعامل با یکدیگر قرار میگیرند و به این ترتیب فرایند تنشی اوج هم زمان فشارهها و گسترهها تحقق مییابد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)افت گستره شناختی(عدم فضا در پشت سر) مجموعهء بررسیهای مربوط به طرحوارهء تنشی فرایند گفتمان که تا اینجا شاهد آن بودیم، نشاندهندهء این موضوع مهم است که عمل سخن جریان تولید زندهء زبانی است."