چکیده:
کرخ پایگاه مهم تشیع در سراسر قلمرو خلافت عباسی بود. در ابتدای قرن چهارم،
آلبویهی شیعی مذهب، از ضعف قدرت عباسیان استفاده کرده و بر بغداد مسلط شدند.
ورود آنها به بغداد موجب شعف و امیدواری شیعیان کرخ شد مخصوصا این که آلبویه
برای اولین بار مراسم عاشورا و غدیر خم را برگزار کردند. ولی این روند دوامی نداشت و
آل بویه نتوانستند از شیعیان حمایت کنند. اهل سنت که از برگزاری این مراسم ناراضی
بودند بارها به کمک دیوان سالاران سنی آل بویه و سپاهیان ترک و عیاران به محلهی
کرخ حمله برده و لطمات زیادی به آنجا وارد کردند. این عامل موجب نا امیدی شیعیان
از آل بویه و استقبال آنان از سلجوقیان شد.
خلاصه ماشینی:
"اهل سنت که از برگزاری این مراسم ناراضی بودند بارها به کمک دیوان سالاران سنی آل بویه و سپاهیان ترک و عیاران به محلهی کرخ حمله برده و لطمات زیادی به آنجا وارد کردند.
بعد از مرگ معزالدوله شیعیان همچنان مراسم عاشورا را به پا میداشتند و تا سال 360 و 361 قمری با هیچگونه مزاحمتی رو به رو نشدند؛(21) ولی در سال اخیر که مردم خود را برای جهاد با روم آماده کرده بودند وقتی به اندازه کافی احساسات مذهبی آنها تحریک شد با تحریکات سنیان متعصب به محلهی کرخ حمله بردند و آنجا را به آتش کشیدند.
در سال 442 قمری سلطان جلالالدوله اهل کرخ را از برگزاری مراسم عاشورا منع کرد، ولی آنها بهایی به فرمان سلطان ندادند و مراسم را بر پا داشتند که منجر به فتنهای بزرگ و کشته شدن تعداد زیادی شد و کار به جایی رسید که تعدادی از ساکنان کرخ آنجا را ترک کردند و به رصافه در شرق دجله رفتند.
(29) علاوه بر برگزاری مراسم عاشورا و عید غدیر، گاه بهانههای دیگری نیز عامل نزاع شیعیان و سنیان بود؛ به عنوان نمونه در سال 443 قمری اهالی کرخ بر دیوار باب المساکین جملهای با مضمون « محمد و علی خیرالبشر» نوشتند، حنبلیان متعصب برآشفتند و به کرخ حمله کردند و مقابر امام محمد باقر علیهالسلام و امام موسی کاظم علیهالسلام را در این نزاع ویران کردند، شیعیان نیز به کوی فقهای حنفی حمله بردند و آنجا را به آتش کشیدند.
منابع: ـ ابن اثیر، عزالدین علی، تاریخ الکامل، ترجمهی دکتر علی هاشمیحائری، (تهران، شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران، 1351)."