خلاصه ماشینی:
"به این منظور،پنج شهر تهران،مشهد،اصفهان،تبریز و شیراز-که جمعیت آنها تا سال 1375 بهبیش از یک میلیون نفر رسیده بود-به عنوان کلان شهر،ومحدودههایی شامل چند شهرستان پیرامونیشان-که تأثیرمستقیم از آنها یافتهاند-به عنوان مجموعههای شهری آنهاانتخاب و تعریف شده و تحولات آماری آنها طی سالهای 55 تا 75مورد بررسی قرار گرفته است.
خدماتی و زیارتیبودن شهر مشهد،الزامات ناشی از جابهجایی صنایع از مرکز به حاشیه را،که در مرحلهای از رشد کلان شهرها نمود مییابد،کمرنگ کرده است؛به طوری که طی سالهای 1355 تا 1375 سهم جمعیت شهر مشهد از مجموعه شهری خود از 60/9درصد به 75/3 درصد افزایش یافته است.
طرح جامع نسل اول شیراز(دانشکده هنرهای زیبا،دانشگاه تهران)به تبعیت از تأثیر محدودکننده عوامل طبیعیارتفاعات شمالی و اراضی پست جنوبی،الگوی خطی در جهت جنوب شرقی-شمال غربی برای این شهر پیشنهاد میکند وبرای گسترش،اراضی آن سوی باغهای قصر الدشت را در نظر میگیرد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تغییرات نرخ رشد جمعیت در کلان شهرهای کشور،طی سالهای 75-1355 از مقایسه مقادیر کمی کاربریهای پیشنهادی و تحقق یافته طرحهای جامع نسل اول پنج کلان شهر،میتوان نتایج زیررا خلاصه کرد: -کاربریهای غیرشهری در تمامی کلان شهرها بیش از مقادیر پیشنهادی تحقق یافته است.
مقایسه چگونگی پیشبینیهای جمعیتی در طرحهای جامع نسل اول و دوم (به تصویر صفحه مراجعه شود) طرحهای جامع،با پیشبینی رشد انتظارات رفاهی،سرانه کاربریهای زمین شهری را تا حد استانداردهای شهریمدرن و نسبتا کامل بالا بردند و در نتیجه برای تأمین آنها،گسترش بیش از رشد جمعیت را برای این شهرها پیشنهاد دادند."