چکیده:
ازآنجاکه بیشتر براهین امروزی بر عصمت امام، صورت تکامل یافته ای از براهین مطرح شده در قرون نخستین است، با هدف آشنایی با پیشینه این براهین به معرفی و بررسی آنها پرداخته می شود. اگرچه می توان آغاز تسمک به براهین عقلی را در سخنان خود امامان شیعی و برخی صحابه ایشان جستجو کرد، ابتکارات دیگر متکلمان پس از عصر حضور ائمه^ در تکامل بخشیدن به آنها و نیز ارائه براهین دیگری دراین باره غیر قابل چشم پوشی است. نگارنده درمجموع و در آن حوزه زمانی، سیزده برهان عقلی بر عصمت امام× شناسایی کرده که از نظر اثبات میزان قلمرو عصمت متنوع هستند و این امر نشان از دقت فراوان متکلمان امامیه دارد.
As is understood، most of our proofs for infallibility of Imam can be considered as developed forms of those suggested in first centuries. It is، therefore، necessary for us to become aware of their background. Although the first steps in using intellectual proofs can be seen in the sayings of Imams themselves and some of their companions، one never can dismiss what presented after the age of Imams. The author has mentioned thirteen proofs of that age. They seem to be different with regard to the realm of infallibility، and it is a clear evidence for Imamiyeh theologian`s high care.
خلاصه ماشینی:
"(مصباح یزدی، 1376: 156) با این توضیحات روشن شد که تقریر دوم قابل قبولتر است و براساس آن، برهان امتناع تسلسل نیز تنها میتواند عصمت امام از اشتباه در تبیین دین و نیز دروغ در ارائه مفاهیم راستین دین پس از تصدی منصب امامت را ثابت کند.
حفظ شریعت از دیگر براهین بسیار معروف برای اثبات عصمت امام، برهان موسوم به «حفظ شریعت» است که از ابتکارات شیخ مفید بوده و در آثار بیشتر متکلمان حوزه پنج قرن نخست هجری، مانند سید مرتضی، نوبختی و شیخ طوسی نیز تقریر شده است.
(1383: 1 / 201) بررسی تتبع در متون کلامی حوزه پنج قرن نخست هجری، نشان از این واقعیت دارد که افزون بر متکلمانی که تقریر آنها بیان شد، بزرگانی دیگری همچون ابوالصلاح حلبی (1417: 153) و ابوالفتح کراجکی (1410: 78) نیز از این برهان برای اثبات عصمت امام استفاده کردهاند.
بهنظر میرسد منطقیترین روش در مستدلسازی آموزههای مطرح در مسئله عصمت این باشد که ابعاد گوناگون را در نظر گرفته، با توجه به آن ابعاد برای تکتک آنها به ارائه برهان پرداخت؛ روشن است که شاید نتوان برای همه ابعاد یادشده برهان عقلی اقامه کرد؛ اما ناتوانی عقل در این مسیر بهمعنای نادرستی اعتقاد به آموزههای مطرح در مسئله عصمت نیست؛ چراکه منابع تفکر شیعه دراینباره منحصر به عقل نیست و با غور در ادله نقلی میتوان به اثبات آموزههای یادشده پرداخت؛ چنانکه برای اثبات عصمت ائمه اطهار^ از مطلق گناهان قبل و بعد از امامت ـ که براهین عقلی دراینباره ناتوان بودند ـ باید به دلائل نقلی همچون آیه تطهیر روی آورد که بررسی آن ادله نقلی، خود تحقیق دیگری میطلبد."