چکیده:
چگونگی حیات برزخی و مراحل پس از آن از جمله مسائلی است که همواره ذهن انسان را به خود مشغول ساخته است. برخی از آیات قرآن نظیر: مومنون / 101 ـ 100؛ آلعمران / 170 ـ 169؛ یس / 27 ـ 26؛ مومن / 11 و 46؛ منافقون / 10؛ نحل / 32؛ بهروشنی بیانگر وجود عالم برزخ و ویژگیهای آن است، چنانکه حیات جاویدان شهیدان راه خدا و پاداشهای آنان گواه روشنی بر عالم برزخ و نعمتهای برزخی است.همچنین روایات فراوانی ـ که در برخی از آنها ادعای تواتر شده است ـ درباره عالم برزخ و کیفیت زندگی در آن و گزارشهای مربوط به احوال اولیای الهی و انسانهای متقی و گنهکار و میزان و کیفیت رابطه آنها با دنیا و مراحل عالم برزخ، در منابع فریقین آمده است.
خلاصه ماشینی:
"ج) فشار قبر یکی از ویژگیهای عالم برزخ «فشار قبر» است اما اینکه حقیقت فشار قبر چیست؟ آیا روح انسان تحت فشار قرار میگیرد؟ یا قالب مثالی؛ یعنی روح و جسم لطیف او (شبیه عالم خواب)؟ یا این که روح با همین جسد دنیوی رابطه برقرار کرده و خود را در فشار مینگرد؛ بعضی از روایات بیانگر دیدگاه سوم است، چنانکه محمدباقر مجلسی مینویسد: و انما السؤال و الضغطه فی الاجساد الاصلیه و قد یرتفعان عن بعض المؤمنین.
اما مطابق برخی از روایات و حکایات مانند حکایت سید حمیری، شاعر حماسه سرای اهلبیت^ در هنگام مرگ (مجلسی، 1403: 6 / 179) برخی از مؤمنین مورد الطاف خاص و نجات بخش پیامبر| و امامان^ واقع میشوند، که میتوان این الطاف خاص را بهعنوان شفاعت آنها یاد نمود در این صورت این سؤال مطرح میشود که این دوگانگی روایات چگونه قابل توجیه است؟ پاسخ آنکه: در عالم برزخ شفاعت بهطور عموم، برای همه نیست ولی شفاعت برای افراد خاص که در دنیا بر اثر تلاشهای صادقانه توانستند گناهان خود را جبران کنند، باقی خواهد بود.
» وی سپس با ذکر اشعاری که مضمون آن را امام علی× به حارث همدانی فرموده، میگوید: ک) جایگاه متوسطین و مستضعفین در برزخ در برخی از روایات به سرنوشت مبهم این افراد تصریح شده که بهطور قطع مقصود از آن بیان احوال آنان در قیامت نیست؛ زیرا در آخرت وضعیت همگان روشن میشود اما در شرایط برزخی که هنوز محاکمه نشدهاند آینده آنها روشن نیست."