چکیده:
واژه تزکیه با مشتقات آن 25 بار در قرآن باز آمده است. تزکیه و تهذیب نفس به جهت نقش اساسی آن در رستگاری انسان، از نظر قرآن دارای ارزش و اهمیت ویژهای است؛ زیرا بدون تزکیه و پالایش نفس از انحرافات: اعتقادی، اخلاقی و رفتاری، دستیابی به سعادت ناممکن است.این مقاله به بررسی اهداف و مقاصد سه مسلک اخلاقی: فلاسفه، انبیا و اخلاق توحیدی قرآن میپردازد.علامه طباطبایی با ارائه دلایل قرآنی معتقد به مسلک سوم و هممعنایی تزکیه نفس و اخلاق قرآنی است.هدف از ترک رذایل و کسب فضایل اخلاقی، در مسلک فلاسفه «اغراض و مقاصد دنیوی» و در مسلک انبیا «دستیابی به ثواب اخروی» است اما در مسلک اخلاق قرآنی «قرب و رسیدن به وجه الله» است.
خلاصه ماشینی:
"(رحیمیان، 1386: 20) دلیل دوم هدف اخلاق توحیدی قرآن کریم «قرب الهی و ابتغای وجه الله» است، چنانکه هدف اصلی تزکیه و تهذیب نفس نیز قرب الهی و دستیابی به فلاح مطلق است، بنابر این مسلک سوم اخلاقی همان تزکیه نفس میباشد؛ چراکه علامه طباطبایی نتیجه مسلک سوم را عبودیت حبی بیان کرده و بر این باور است که انسان با عبودیت حبی به قرب خداوند متعال میرسد.
(همان: 1 / 375) انسان در مسلک اخلاق توحیدی قرآن در نهایت به مرحلهای میرسد که فقط وجه باقی خداوند متعال را میطلبد و دیگر نه فضیلتی برای او مطرح است نه رذیلهای؛ نه به فواید دنیوی میاندیشد و نه فواید اخروی؛ یعنی هدف او رسیدن به خدای متعال و قرب الهی است و رذائل و فضائل اخلاقی بهعنوان انسان نیستند بلکه تنها رسیدن به خداوند متعال و دستیابی به رضایت خداوند سبحان و قرب الهی هدف اصلی است و این هدف، تزکیه را به دنبال خود دارد و انسان از همه آلودگیها پاک گشته و به همه فضایل آراسته میگردد.
اما در مسلک سوم یا همان مسلک اخلاق توحیدی قرآن کریم، فضائل و رذائلی مطرح نیست، بلکه معیار در آن، رسیدن به خداوند متعال است و سنن اخلاقی نه برای اهداف و مقاصد دنیوی و نه برای پرهیز از جهنم و بهرهمندی از بهشت، بلکه برای لقای خداوند متعال و تحصیل وجه باقی او میباشد که خود عین توحید است؛ و انسان به تبع این هدف متعالی از همه آلودگیها پاک گشته و به همه فضایل آراسته میگردد؛ چراکه با توحید سنخیت پیدا کرده است."