چکیده:
تفاسیر علمی رویکرد تفسیری است که میکوشد از دادههای علمی در تفسیر و تبیین آیات وحی سود جوید و از این منظر، هم کشف مفاهیم صورت گیرد و هم احیانا به اعجاز علمی ره سپرده شود. این رویکرده در سده اخیر رونق ویژهای یافت و تفاسیر گوناگون و نیز نگاشتههای مستقل فراوان با این رویکرد نگاشته شد. این رویگرد موافقان و مخالفانی یافت. این نوشتار به بررسی دیدگاههای آیت الله فضلالله میپردازد و موضع ایشان را به گونهای اجمالی و نیز در مقایسه با تفاسیر شیعه معاصر (المیزان، الفرقان، الکاشف و نمونه) بررسی میکند. این بررسیها نشان میدهد که دیدگاه ایشان گرچه نفی مطلق تفسیر علمی نیست، اما ایشان با موضع بسیار انقباضی و با احتیاط بسیار، با تفسیر علمی برخورد میکند. این احتیاط و ملاحظه برخاسته از نگرش و مبانی خاصی است که ایشان دارند.
Scientific interpretation is an exegetical approach that tries to use scientific data in interpreting and elucidating the Revealed verses of the Qur’ān from whose perspective both discovery of concepts would take place and، possibly، the scientific miracle would be unraveled. This approach specially thrived in the recent century and various interpretations as well as many independent writings were composed. It found its opponents and proponents، too. The present article studies the viewpoints of Ayatollah Faḍl Allāh and briefly examines his position in comparison to the contemporary Shī‘a interpretations (Al-Mīzān، Al-Furqān، Al-Kāshif،and Nimūna). These studies indicate that although his viewpoint does not absolutely deny scientific interpretation، he encounters with this type of interpretation from a quite reductionist and cautious position. This prudence and precaution arises from the specific attitude and principles that he possesses.
خلاصه ماشینی:
"از جمله آیاتی که برای این دیدگاه بیان شده است، آیات زیر است: ۱- (ومن آیاته خلق السماوات والأرض وما بث فیهما من دابه)(شوری/۲۹) علامه طباطبایی در تفسیر آیه فرمودهاند که ظاهر آیه آن است که در غیرزمین، جنبندگانی وجود دارد و نمیتوان گفت که مراد از «دابه» در غیر زمین، فرشتگاناند؛ زیرا «دواب» در مورد ایشان به کار نرفته است.
(طباطبایی، ۱۵/۴۰۱) فضلالله اشارهای به برداشت حرکت زمین از آیه میکند و دو دلیل بر نفی این احتمال ذکر میکند: نخست آنکه آیه، در سیاق آیات قیامت است، و دوم آنکه آیات متعدد در قرآن آمده است که از حرکت کوهها به عنوان نشانهای از نشانههای قیامت سخن میگوید.
گرچه شاید در اصل سخن، مؤلفان دیگر نیز با ایشان اختلاف نظر چندانی نداشته باشند، اما مهم آن است که فضلالله مخاطرهای جدی را در تفسیر علمی میبیند که برخی از مفسران معاصر در آن حد و سطح به آن ملتزم نیستند، بلکه فواید این گونه تفسیر را (که توجه به دادههای علمی جدید، موجب جذب به قرآن است و یا علامتی بر اعجاز علمی و یا ...
(همان، ۱۳/۲۳۷) در پایان سخن یادآور میشود که ملاحظات دهگانه فوق ـ و شاید معیارهایی دیگر ـ موجب آن شده است که گرچه فضلالله استفاده از دادههای علمی جدید را در تفسیر آیات قرآن بهصورت مطلق تخطئه نمیکند، اما در کاربرد «تفسیر علمی» بسیار احتیاطآمیز و با رویکردی بس انقباضی عمل میکند."