چکیده:
این مقاله به قابلیت جایگزینی اخلاق بهجای ایمان در مسأله رستگاری پرداخته است. نویسنده در این زمینه چهار دیدگاه را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است: ۱- جایگزینی مطلق ۲- عدم جایگزینی مطلق ۳- جایگزینی در برخی مراتب رستگاری ۴- جایگزینی نسبت به برخی انسانها. نویسنده پس از نقد و ارزیابی ادله هر یک از نظریات، به این نتیجه رسیده است که دو دیدگاه اخیر پذیرفتنیتر از دیدگاههای اول و دوم است و برای تأیید آن، شواهدی را آورده است.
This article deals with the substitutability of morality with faith in respect to salvation. The writer has analyzed and examined four viewpoints in this respect: 1. Absolute substitution، 2. Absolute non-substitution، 3. Substitution in some ranks of salvations، and 4. Substitution in regard to some human beings. After a critical assessment of the arguments of each viewpoint، he has concluded that the two latter viewpoints are more acceptable than the first two ones. To confirm his view، he has presented some evidences، too.
خلاصه ماشینی:
"پرسش این است که آیا ایمان و فضایل اخلاقی (ملکات نفسانی/ رفتار ارزشمند) میتوانند در مسأله «رستگاری» خلأ همدیگر را پر کنند، بهگونهای که انسان مؤمن اما فاقد فضایل اخلاقی، یا انسان فضیلتمدار اما فاقد ایمان رستگار شوند یا خیر؟ به تعبیر دیگر آیا میتوان گفت انسان غیر مسلمان (ملحد، مشرک، اهل کتاب) که فاقد ایمان اسلامی است، یا مسلمان شناسنامهای که تنها به نام مسلمان است، اما از ایمان حقیقی هیچ بهرهای ندارد و هیچ یک از عبادات و اعمال دینی را انجام نمیدهد، صرفا به خاطر ملکات و صفات نیک و اعمال شایسته، مستحق نجات و رستگاریاند یا خیر؟ این پرسش گرچه به لحاظ آنکه پیرامون ایمان و کفر مطرح میشود ماهیت کلامی دارد، اما از آن رو که طرف دیگر پرسش فضایل و ارزشهای اخلاقی است، به حوزه فلسفه اخلاق نیز ارتباط پیدا میکند.
نقد این دلیل اخص از مدعاست؛ زیرا تنها در مورد مشرکان صادق است و کافران اهل کتاب را در بر نمیگیرد، زیرا آیات قرآن برای اهل کتاب عمل صالح قائل است:(لیسوا سواء من أهل الکتاب أمه قائمه یتلون آیات الله آناء اللیل وهم یسجدون* یؤمنون بالله والیوم الآخر ویأمرون بالمعروف وینهون عن المنکر ویسارعون فی الخیرات و أولئک من الصالحین*وما یفعلوا من خیر فلن یکفروه والله علیم بالمتقین)(آلعمران /۱۱۵ـ۱۱۳) (در این زمینه رک: بلاغی، ۱/۳۳۲؛ صادقی تهرانی، ۵/۳۴۴)؛ درحالی که مدعا اعم است و از مطلق کافران نجات را نفی میکند.
۳ـ گرچه در آیات قرآن از ملکات نیک نفسانی بهصورت گسترده سخن به میان نیامده است، اما عمل صالح بهعنوان بخشی از فضایل اخلاقی به مثابه یکی از دو رکن اصلی فلاح و رستگاری در برابر رکن دیگر، یعنی ایمان مطرح شده است و این تقارن، نشان دهنده آن است که اهمیت ارزشهای اخلاقی همچون ایمان، در رستگاری غیر قابل انکار است."