چکیده:
مسئله اعتباریات از مسائل مهم در قلمرو فلسفههای مضاف به ویژه فلسفه حق، فلسفه سیاست، فلسفه حقوق و فلسفه اخلاق است. حقیقت اعتبار و امور اعتباری، تمییز میان معانی گوناگون آن، ضرورت اعتبار، نخستین اعتبار، انواع اعتباریات، و سرانجام رابطه اعتباریات و صدق و کذب از مهمترین مباحثی هستند که در بحث اعتباریات باید کانون توجه باشند. اندیشمندان بسیاری درباره مسائل مزبور مباحثی ارزشمند مطرح کردهاند؛ اما دو تن از متفکران برجسته مسلمان، یعنی مرحوم غروی اصفهانی و علامه طباطبائی دقیقترین مباحث را در این حوزه انجام دادهاند. این نوشتار، شرح و بررسی دیدگاه علامه طباطبائی درباره مسئله اعتباریات را عهدهدار است.
خلاصه ماشینی:
"207 پس از آنکه انسان نخستین اعتبار را میان خود و غایت مفروض (برای مثال، سیراب شدن) قرار میدهد، با توجه به اینکه تحقق سیراب شدن بدون انجام فعلی ویژه ممکن نیست، در مرتبه بعد رابطه میان خود و آن فعل ویژه (نوشیدن) را که در واقع رابطه امکانی بوده است، 208 رابطه ضرور اعتبار میکند و میگوید: «من باید فعل نوشیدن را انجام دهم»: مثلا هنگامی که آب میآشامیم، نخست از جهاز تغذی صورت احساسی تشنگی را مشاهده میکنیم و پس از آن، خواهش سیراب شدن به ما جلوه میکند و نسبت وجوب و لزوم را میان خود و سیراب شدن به کار میبریم و چون این خاصه را با آزمایش یا فراگرفتن از دیگران در آب سراغ داریم، صورت خواسته و سیرابکننده را به آب میدهیم و پس از آن نسبت «وجوب» را میان خود و حرکت ویژهای که تأمین خوردن آب را میتواند بکند میگذاریم و در این هنگام قوه فعاله است و حرکت خودش (کار مخصوص).
آیا ظرف وجوب فعل است یا قید آن؟ روشن است که قید وجوب فعل نمیتواند باشد؛ زیرا در دیدگاه علامه طباطبائی وجوب اعتباری که هر فعلی دارد، از جهت رتبی مقدم بر اراده، و اراده نیز مقدم بر فعل است؛ یعنی برای صدور فعل، انسان در آغاز حالتی ویژه را، مانند سیری، که مقارن انجام فعل برای او حاصل میشود، در نظر میگیرد؛ آنگاه میل و اشتیاق به کسب سیری در انسان محقق میشود، و به دنبال آن ادراک اعتباری «من باید سیر شوم» پدید میآید، و چون انسان میبیند که دستیابی به آن حالت بدون خوردن میسر نیست، ادراک اعتباری دیگر، یعنی «باید بخورم» برای او حاصل میشود."