چکیده:
سلطه هفتاد ساله اتحاد جماهیر شوروی بر بخش گستردهای از اوراسیا تجربهای بیسابقه در تاریخ بشر به وجود آورد. برای اولین بار در تاریخ، کلیه فعالیتهای فرهنگی، هنری و علمی یک امپراتوری در انحصار و اختیار دولت قرار گرفت. برای این کار سامانهای گسترده متشکل از نهادهای گوناگون تأسیس شد و هدایت، برنامهریزی، تأمین بودجه و تعیین محتوای فرهنگ و هنر را بر عهده گرفت. این اقدام مسکو بر مردم منطقه آسیای مرکزی، بخصوص تاجیکان که خود صاحب فرهنگ و هنر و تمدنی غنی در طول تاریخ بودند، تأثیری عمیق داشت. این مقاله به بررسی میراث اتحاد شوروی در آسیای مرکزی، بخصوص تاجیکستان، میپردازد و تصویری جامع از چگونگی مدیریت فرهنگ و هنر در گذر از دوران اتحاد شوروی به دوره استقلال به دست میدهد. این مقاله حاصل پژوهش میدانی، بازدید از مراکز فرهنگی و هنری منطقه و مصاحبه با دست اندرکاران و هنرمندان آن منطقه، در نخستین سالهای پس از فروپاشی اتحاد شوروی است.
The 70-year long Soviet domination over a large part of Eurasia unfolded an unprecedented experience in human history. For the first time in history، all cultural، scientific and arts activities of an empire was monopolized by a state. To do so، a vast apparatus consisting of various institutions was created in order to assume direction، planning، budgeting، and specifying the content of culture and arts. This Moscow’s endeavor left profound impact on Central Asian people notably the Tajiks who themselves possessed rich culture، arts and civilization throughout history. This paper deals with the Soviet legacy in Central Asia particularly in Tajikistan and provides a comprehensive
picture of management of culture and arts in transition from the Soviet era to the post-independence period. This paper is a result of a field study، visit to cultural and arts centers of the region، and interview with practitioners and artists.
خلاصه ماشینی:
این مقاله حاصل پژوهش میدانی، بازدید از مراکز فرهنگی و هنری منطقه و مصاحبه با دست اندرکاران و هنرمندان آن منطقه، در نخستین سالهای پس از فروپاشی اتحاد شوروی است.
طی هفتاد سال سلطه نظام سوسیالیستی اتحاد شوروی، دولت مرکزی، مدیریت و اجرای کلیه فعالیتهای فرهنگی و هنری را در سراسر این امپراتوری وسیع در اختیار و انحصار داشت و از این نظر تجربهای بیسابقه در تاریخ بشر به وجود آورد.
منطقه آسیای مرکزی که پس از فروپاشی اتحاد شوروی پنج جمهوری نو استقلال ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان را شامل میشود، به طور مستقیم از این تجربه هفتاد ساله شوروی تأثیر پذیرفته و فرهنگ و هنر آن دستخوش تحولات گسترده شده است.
در این میان، تاجیکستان فقیرترین جمهوری بازمانده از اتحاد شوروی در آسیای مرکزی، یکی از غنیترین آنها از نظر فرهنگی و هنری است.
آسیای مرکزی از دیرباز یکی از مهمترین مراکز تمدنی و فرهنگی بشر به شمار میآمده است و تاجیکان (ایرانیان) سهم اصلی در ایجاد و گسترش این فرهنگ و تمدن داشتهاند.
بخش اصلی این پژوهش حاصل بازدید مستقیم از فعالیتهای فرهنگی و هنری این جمهوری نواستقلال، جمعآوری دادهها و انجام مصاحبه با دستاندرکاران و اهل فرهنگ و هنر این کشور در دوران گذر پس از فروپاشی شوروی است.
به دلیل اهمیت این نهاد، رادیو و تلویزیون دولتی همواره از وزارت فرهنگ مستقل بود و به طور مستقیم زیر نظر و کنترل شورای عالی اداره میشد و بودجه خود را از تشکیلات نظامی و مخابرات دریافت میکرد.