چکیده:
امروزه از مهمترین جریانهای افراطی که در بیشتر کشورهای جهان اسلام شکل گرفته و به فعالیت پرداخته، جریان وهابیت است. این جریان همچنان با غرضهای سیاسی درهم آمیخته است. جمهوری خودمختار چچن هم از جمله مناطقی است که از فعالیتهای این جریان افراطی بهخصوص در زمان جنگ و تیرگی روابط با روسیه، بیبهره نبود. جریان وهابیت با مکتبهای متعدد و گوناگونی چون «تصوف» مخالف بوده و هیچگونه سازشی با این آیین در طول دو قرن گذشته نداشته است. از طرفی شاهد نفوذ این مکتب در این سرزمین و تأثیر مستقیم آن بر وقایع مختلفی همچون بحرانهای رخ داده در سرزمین چچن هستیم. از آن جایی که بررسی این جریانهای مذهبی در چچن و نقش آنان در بحران چچن مهم است، بنابراین این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که «وهابیت» چگونه بر بحران چچن تأثیر گذاشته است؟ بهنظر میرسد وهابیت از راه حمایتهای مادی، معنوی، آموزشی و ترویج ایدئولوژی رهبران تندرو، بر بحران چچن افزوده است. یافتههای مقاله نشان میدهد که بدون شک یکی از عوامل مهم و مؤثر بر بحران چچن وهابیت بوده است که با تفرقهافکنی، افراططلبی، دخالت در جریانهای سیاسی، مسلح کردن هوادارن خود و عدم پیروی از مقامهای رسمی، از نقش برجستهای در چچن برخوردار بوده است.
Today Wahhabism is one of the most important radical movement that has been formed and operated in most of the countries of the Islamic world. Nowadays، this movement has also been inflicted by political motives. The Autonomous Republic of Chechen is among regions affected by this radical movement، particularly at the time of war and strained relations with Russia. Wahhabism that is against several and various schools of thought like “Sufism”، has had no compromise with this creed in the past two centuries. Moreover، we witness the influence of this school of thought in this territory and its direct impact on various events like the crisis in Chechnya. Due to the importance of studying these religious movements in Chechnya and their impacts on its crisis، this article seeks to find out how Wahhabism has influenced Chechnya crisis. It seems that Wahhabism has deteriorated Chechnya’s crisis through material، moral and educational support as well as dissemination of ideology of the extremist leaders. Findings of the article show that Wahhabism is certainly one of the important and effective factors on Chechnya’s crisis that has played a significant role in Chechnya by sewing sedition، extremism، meddling in political affairs، arming its partisans and disobeying the official authorities.
خلاصه ماشینی:
این جریان افراطی مذهبی با اسلام رسمی و بهخصوص با طریقتهای صوفی به مخالفت برخاست و رهبران آن نقش مهمی در مبارزات استقلالطلبانه چچنها علیه نیروهای فدرال روسیه بر عهده داشتند و نارضایتیهای بسیاری برای مردم عادی و پیروان طریقتها و مبلغان اسلام رسمی ایجاد کردند.
بهوجود آوردن فضای باز سیاسی در سراسر اتحاد شوروی بهویژه در مناطق مسلماننشین و رشد و گسترش بنیادهای اجتماعی- مذهبی همگام با ایجاد سازمانها و تشکیلات بهنسبت منسجم، با همکاریها و حمایتهای مادی و معنوی بعضی از کشورهای عربی، جاذبههای ویژهای در بین مسلمانان که خواهان اسلام بهعنوان یک آیین برتر بودند، بهوجود آورد که جریان «وهابیت» از جمله آنها است.
برای هر گونه بررسی جامع بنیادگرایی اسلامی معاصر باید در مورد ریشههای روانی، معنوی، سیاسی، اجتماعی و ظهور جنبشهای مذهبی انقلاب یا تجدید حیاتطلبانه جستجو کرد که خواستار از بین بردن نظم رسمی موجود و ساختن جامعه نوین بر پایه برنامه ایدئولوژی ویژه خود هستند، در نتیجه ایدئولوژی این جنبشها هم جامع و هم غیرقابل انعطاف و منعکس کننده پاسخها و عکس العملهای رهبران در قبال شرایط بحرانی است.
برخی اقدامهای وهابیها به این شرح است: 1- ایجاد مساجد بزرگ و مدارس علمیه در بیشتر کشورهای جهان برای آموزش دادن نیروهایی که آشنایی اندکی از اسلام دارند، 2- اعزام مبلغان وهابی به مراکز اسلامی، 3- کمک به احزاب و گروههای مذهبی و سیاسی، 4- دعوت از استادان، روزنامهنگاران و شخصیتهای مذهبی جهت مسافرت به عربستان و دادن کمکهای مالی به آنان، 5- اختصاص بورس تحصیلی به دانشجویانی که مایل به تحصیل علوم اسلامی در عربستان هستند، 6- استفاده تبلیغاتی در مراسم حج(مسجدجامعی، 1380، ص 113).