چکیده:
با توجه به تکرار سوره حمد در نمازهای یومیه (اعم از نمازهای واجب و مستحب)، شناخت
جایگاه آن برای نیایشگران مسلمان از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله با
توجه به این که ثقل اصغر بیانگر راز و رمز قسمتهای باطنی قرآن است، با امعان نظر
به روایات، در آغاز به وجه تسمیه و راز و رمز اسامی و القاب این سوره توجه شده است؛
شامل ام الکتاب، فاتحة الکتاب، شفاء، اساس القرآن، الصلوة، الکافیه، الوافیه، سؤال
و مسألت، دعا و شکر.
در بخش دوم به امور زیر رهنمون میشویم: سوره حمد وابسته به عرشی الهی و سوره ویژه
پیامبر و اسم اعظم الهی و عدل قرآن و شفاست. اثر وضعی برآورده شدن حاجات و دفع
بلاها، و عمق گسترده معارف سوره حمد بخش پایانی این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"فخر رازی سوره حمد را شامل امور زیر دانسته است: 1- الهیات : الحمد لله ؛ 2- معاد : مالک یوم الدین ؛ 3- نبوت : ایاک نعبد و ایاک نستعین ؛ 4- مراقبات و قضا و قدر: اهدنا صراط المستقیم تا آخر آیه؛ و در روایات حضرت رضا(ع) از پیامبر (ص) آمده است که سوره حمد در مقام تادیب روش بندگی عبد سالک به دو بخش تقسیم شده است: ستایش و خضوع در برابر رب و در خواست و مسألت عبد سالک (صدوق, 1377 ، ص 200).
سیوطی در اتقان(ص 32) و زرکشی در برهان (ص 207) و طبرسی در مجمع البیان( ج 1،ص 17) و زمخشری درکشاف(ص 775) تصریح میکند که بیش تر مفسران بر این باورند که سوره حمد سوره آغازین قرآن است و در تفسیر تبیان آمده است که پیامبر(ص) قبل از آغاز رسالت و نزول قرآن هم نماز می خواند و آن چه در شب معراج بر پیامبر(ص) تشریع شد نمازهای پنجگانه با ویژگی ها و هیأت خاص بود نه اصل نماز و بر اساس روایات قوام نماز به فاتحة الکتاب است ونماز بدون آن ناشناخته است (طباطبایی, 1389، ص 325).
ب: فضیلت و جایگاه سوره حمد پس از بیان راز و رمز نامهای سوره حمد که جایگاه و منزلت سوره حمد را نشان می دهد، روایات تصریح کننده به این امر را بررسی خواهیم نمود که عبارت است از: 1- تعلق سوره حمد به عرش الهی روایت امام صادق (ع) از پیامبر (ص) که فرمود: «هنگام نزول حمد وآیة الکرسی از عرش، در حالی که بین آنها و خداوند جایی نبود، گفتند: پروردگارا!"