چکیده:
هر یک از بزرگان علم اصول، با تمرکز بر نکته ای سعی کرده اند که تمایزی را بین قواعد فقهی و مسائل اصولی پیدا کنند. مرحوم آخوند با تکیه بر میزان شیوع این مسائل در «ابواب فقهی»، مرحوم خویی با توجه به «حکمیه» یا «موضوعیه» بودن شبهه در یکی از نظریات خود و عنایت به تفاوت «استنباط» و «تطبیق» در نظریه دیگر، مرحوم حکیم با پیش کشیدن «توقف هر یک از مسائل بر دیگری و عدم آن»، مرحوم نائینی با موضوعیت دادن به میزان انتفاع «مجتهد» و «مقلد» از این مسائل در نظریه اول و ملاک قرار دادن «کلی» یا «جزئی» بودن نتیجه حاصله در نظریه دوم، و در آخر مرحوم امام با طرح «آلی» یا «استقلالی» بودن مسائل، سعی در حل این مسائل داشتند. از میان این نظریات، تنها مبنای مرحوم آخوند و حضرت امام می تواند راه حل جامع برای حل این مهم باشد.
خلاصه ماشینی:
"مبنای پنجم:مبنای مرحوم حکیم مرحوم سید محمد تقی حکیم در بیان فرق بین قواعد فقهی و مسائل اصولی مینویسد: إن القاعدة الأصولیة لا یتوقف استنتاجها و التعرف علیها علی قاعدة فقهیة، بخلاف العکس،لأن القواعد الفقهیة جمیعا إنما هی ولیدة قیاس لا تکون کبراه الا قاعدة أصولیة(حکیم 1418:39).
مرحوم آیت الله خویی بر این مطلب اشکال کرده است: و ذلک لأن ما افاده بالقیاس الی المسائل الاصولیة و إن کان کما أفاد،فان إعمالها فی مواردها و أخذ النتائج منها من وظائف المجتهدین،فلا حظ فیه لمن سواهم؛إلا أن ما افده بالاضافة الی المسائل الفقهیة غیر تام علی اطلاقه؛ اذ رب مسألة فقهیة حالها حال المسألة الاصولیة من هذه الجهة:کاستحباب العمل البالغ علیه الثواب[عملی که خبر رسیده است که مستحب است]،(بناء علی دلالة الاخبار(من بلغ)علیه و عدم کونها ارشادا و لا دالة علی حجیة الخبر الضعیف)فانه مما لا یمکن أن یلقی الی العامی لعدم قدرته علی تشخیص موارده من الروایات و تطبیق اخبار الباب علیها.
در توضیح کلام ایشان باید گفت:مسأله اصولی و قاعده فقهی هردو کبرای یک قیاس قرار میگیرند: قیاس اول: صغری:طهارة العصیر العنبی مستصحبة کبری:و الاستصحاب حجة نتیجه:طهارة العصیر العنبی حجة قیاس دوم: صغری:هذه الصلاة کبری:لا تعاد الصلاة الا من خمس نتیجه:لا تعاد هذه الصلاة الا من خمس ولی نتیجه قیاسی که با قاعده فقهی ساخته میشود حکم جزئی است(مثل مثال فوق)ولی گاه از آن یک حکم کلی هم استفاده میشود چنانکه از«علی الید ما اخذت حتی تؤدیه»،حکم کلی «ما یضمن بصحیحه،یضمن بفاسده»استفاده میشود."