چکیده:
بهره برداری از دو مفهوم تعلیم و تربیت و واژه های معادل با این دو، همواره در تغییر اعتبار و معنی از شاخه ای به شاخه دیگر سیر نموده است. ارتباط و یا انفصال این دو مفهوم و یا یگانه مفروض داشتن هر دو، نوع فهم و درک از آنها را دگرگون ساخته است. در این مقاله، سه نوع ارتباط برای دو مفهوم تربیت و آموزش به صورت آموزش، معادل با جمع دو مقوله تربیت و آموزش، آموزش و تربیت، به عنوان دو مقوله مستقل و در نهایت، تربیت، معادل با جمع دو مقوله تربیت و آموزش مورد بررسی واقع شده است. نتیجه این بررسی گویا است که افتراق و اتفاق این دو مفهوم به هر صورتی که مفروض شود، نوعی قرارداد دانسته شود که به امر ذاتی موجود در این مفاهیم تعلق ندارد. به عنوان پیشنهاد برای رفع این مشکل، و در این راستا مناسبترین قرارداد نیز ارائه شده است. از سوی دیگر از نظر مقامی و ارزشی و تقدم و تاخر و فضل و برتری، نیز گفتمان گوناگونی برای این دو مفهوم تربیت و تعلیم، بین صاحبنظران هست. در این راه، واژه های مقدسی از کتاب الهی قرآن کریم، نظیر «تزکیه» نیز توسط متبحران به پشتیبانی این بحث فراخوان گردیده، و بر اهمیت تعیین دقیق حدود و ثغور این مفاهیم افزوده است. این اختلافات، هم از دیدگاه متخصصان و نظریه پردازان حوزه تعلیم و تربیت، هم از دیدگاه اجرایی و هم در ارتباط با بعضی مبانی دینی در این مقاله مورد ملاحظه قرار گرفت. سپس، راهکار منطقی و راه حل مناسب استخراجی از این مقاله در باب مقام و فضل و تقدم و تاخر این مفاهیم، ذو مراتب و مشکک دانستن آنها است.
خلاصه ماشینی:
4- بوعلی سینا تعلیم و تربیت را برنامه ریزی و فعالیت محاسبه شده در جهت رشد کودک، سلامت خانواده و تدبیر شئون اجتماعی برای رسیدن انسان به کمال دنیوی و سعادت جاویدان الهی دفتر همکاری حوزه و دانشگاه نیز برای تعلیم دو تعریف عرضه کرده است: الف تعلیم، انتقال علوم و فنون به فراگیرنده است (1360: 3) و ب تعلیم یعنی فراهم نمودن زمینهای برای اینکه دیگری دانشی را واجد شود (همان: 16).
در تعریف دیگر مربوط به دفتر همکاری حوزه و دانشگاه آمده است که تعلیم و تربیت فراهم کردن زمینهها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا ساختن استعدادهای انسان و حرکت تکاملی او به سوی هدف مطلوب به وسیله برنامهای سنجیده و حساب شده است (1360: 33).
با در نظر گرفتن مطالب ارائه شده در این مقاله، آنچه محقق به عنوان تعریف جمعبندی شده میتواند عرضه کند به این صورت است: "تعلیم و تربیت مجموعه فعالیتهایی است که شامل فراهم کردن زمینهها و موقعیت و فعالیت تعاملی اثر بخش بین عوامل بیرونی و متعلم و متربی مستعد کمال است که برای به فعلیت رساندن و شکوفا ساختن وی صورت میگیرد تا در وی انگیزشی ایجاد کند تا صاحب دانش و بینش شود و او را به جهت کمال به حرکت در آورد و در هستیش به رشدی دست یابد.
تربیت و تعلیم در منابع اسلامی با توجه به اینکه، بازگشایی دقیق موضوع این مقاله، یعنی تبیین مرزهای دو مفهوم تربیت و تعلیم با موضوعات و مفاهیم دیگری از متون اسلامی مرتبط شده است به نظر میرسد برای رفع شبهه، و ارائه بررسی دقیقتر، ضروری است که به بعضی از این مفاهیم نیز پرداخته شود.