چکیده:
احمد بن علی نجاشی (م450ق) از صاحبنامان دانش رجال و پدیدآورنده یکی از نخستین
و مهمترین آثار رجالی شیعه، یعنی فهرست اسماء مصنفی الشیعة (رجال النجاشی) است.
گرچه انگیزه مؤلف از تدوین کتاب خویش، بر شمردن آثار و مؤلفات شیعیان بوده، اما وی،
به هنگام یادکرد آثار نویسندگان، اطلاعات فراوان و دقیقی درباره مؤلفان کتابها، طبقات
آنان، نسب و نژاد آنان و در نهایت، وضعیت علمی و عملی (جرح و تعدیل) اشخاص و اعتبار
آثار آنان ارائه داده است.
این نوشتار درصدد است تا ضمن مطالعه و ارزیابی روش نجاشی در جرح و تعدیل مؤلفان
(نقد رجال)، تخصص و تمرکز او در فن رجال و همچنین روشمندانه عمل کردن وی را با
توجه به فهرست او مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
"(114) نجاشی، در مواردی، تضعیفات خود را به «اصحابنا» و «بعض اصحابنا» نسبت داده است و گاه نیز ضعف راوی را به صیغه مجهول بیان نموده که در همه این موارد رأی و سخن نجاشی عینا یا با اندک تفاوتی در بیان مطالب، همچون آرای رجالی منسوب به ابنغضایری است.
او هم مانند درس و استادش ابنغضایری، (130) شخصیتی بسیار معتبر بوده و طبیعی است در کتاب خود، نتیجه پژوهشها و مطالعات خود را درباره رجال و راویان بیان دارد؛ البته همان گونه که اشاره شد، هرجا هم لازم دانسته، به رأی و سخن ابنغضایری توجه کرده و یا بدان استناد جسته است، (131) 4 ـ 3.
گاه، نجاشی اشخاصی را از دو جهت، یکی ضعف در مذهب و دیگری ضعف در روایت (نقل حدیث) تضعیف کرده است: سلیمان بن عبدالله دیلمی، غمز علیه و قیل: کان غالیا کذابا، (180) علی بن عبدالله بن عمران قرشی، کان فاسد المذهب و الروایة، (181) مفضل بن عمر جعفی، فاسد المذهب، مضطرب الروایة، لایعبابه (182) و گاه اشخاصی را به جهت ضعف در مذهب و حدیث (متن نقل شده) تضعیف نموده است: ابراهیم بن اسحاق احمری، کان ضعیفا فی حدیثه، متهوما (183) احمدبن حسین بن سعید، ضعفوه اصحابنا القمیون و قالوا: هو غال و حدیثه یعرف و ینکر (184) ، محمدبن جمهور عمی، ضعیف فی الحدیث، فاسد المذهب، (185) محمد بن اسلم طبری، یقال انه کان غالیا، فاسد الحدیث، (186) _______________________________ 172 ."