چکیده:
بعد از انعقاد معاهدهء گلستان در سال 1228 ق.،چون اختلافات مرزی بین دو کشور حل نشده بود،تا سال 1241 ق.گهگاه نیروهای روسیه مناطقی از خاک ایران را مورد تجاوز قرار میدادند تا اینکه در این سال گوگچه توسط روسها تصرف شد و جهت پاسخ به این عمل سران کشور تصمیم به جنگ گرفتند و بدین ترتیب جنگهای دوم ایران و روسیه آغاز و تا سال 1243 به طول انجامید و در شعبان همان سال به علت شکستهای پیدرپی که به ایران وارد آمد،فتحعلی شاه و عباس میرزا بالا جبار تن به انعقاد معاهدهء ترکمانچای دادند و تسلیم شرایط کمرشکن آن شدند.روسها پس از آن در زمان محمد شاه،ناصر الدین شاه و سایر پادشاهان قاجار به زورگوییها و کسب امتیازات اجحافآمیر خود ادامه میدادند؛چنانچه در دورهء ناصر الدین شاه،حق مالکیت ایران از آخال و سایر نواحی ترکستان سلب گردید،تمام شیلات یکجا به روسها واگذار شد،امتیاز مربوط به رفتوآمد کشتیهای روسی به مرداب انزلی و رودخانهها را کسب کردند.امتیاز بانک استقراضی و همچنین اختیار تمام جنگلهای ایران به تبعهء روس صورت گرفت(22 میلیون و نیم منات به مدت 75 سال با گرو گذاشتن گمرکات شمالی ایران) و بسیاری امتیازات دیگر از این قبیل،در دورهء محمد علی شاه و احمد شاه روابط دو کشور تحت تأثیر وقایع مشروطه، انقلاب اکتبر شوروی،جنگ جهانی اول و امثالهم بوده است. به هر روی،بعد از انقلاب روسیه،عهدنامهای بین دو کشور منعقد گردید به نام عهدنامهء مودت که بهطور کلی مواد آن عبارت بود از فسخ جمیع قرضهایی که ایران به حکومت تزاری داشت،فسخ جمیع امتیازاتی که پیش از این چه به حکومت روسیه و چه به اتباع روس از طرف دولت ایران داده شده بود،لغو کاپیتولاسیون و مانند اینها.این عهد نامه،مشتمل بر یک مقدمه و 26 ماده در تاریخ 26 فوریهء 1921 برابر با هشتم اوت 1299 یعنی 5 روز بعد از کودتای رضا خان سردار سپه در مسکو منعقد گردید و فصل تازهای در روابط بین دو کشور گشوده شد.
خلاصه ماشینی:
"جنگ گرفتند و بدین ترتیب جنگهای دوم ایران و روسیه آغاز
اعتراض کرد و برای این منظور میرزا صادق وقایع نگار را به
به این ترتیب،قشون ایران به فرماندهی عباس میرزا
جنگ را شروع کرد و دورهء دوم جنگهای ایران و روسیه آغاز
نتیجهء آن همین حملهء روسها به دولت ایران بود که قریب دو
از طرف ایران عباس میرزا،قائم مقام،میرزا محمد علی و میرزا مسعود انصاری جهت انجام مذاکره به دهخوار قان
عباس میرزا برای خود امتیاز حمایت امپراتور روسیه را نسبت
سیمونیچ(وزیرمختار وقت روسیه در ایران)برای میرزا
به این ترتیب،مسئلهء کرور نهم غرامات جنگ ایران و
کرور دهم نیز که در زمان فتحعلی شاه و دو سال بعد از
تاج و تخت ایران شناخته بود و در این زمان عباس میرزا
در این دوره (دورهء محمد شاه)روسها یکبار در سال 1252 و بعد در سال
که برادر شاه بود-دست به کار شدند اما میرزا تقی خان امیر
دست میزدند که مخالف منافع دولت ایران بود و این امر
)،در دورهء مظفر الدین شاه و در سال 1317،اولین استقراض ایران از روس
روس از طرف دولت ایران داده شده بود و لغو کاپیتولاسیون
(66)-قائم مقامی،جهانگیر،مسئلهء غرامات جنگ دوم ایران و روسیه.
(80)-قاضیها،فاطمه،اسنا روابط ایران و روسیه در دورهء فتحعلی شاه و محمد شاه.
(108)-قاضیها،فاطمه،اسناد و روابط ایران و روسیه در دورهء فتحعلی شاه و محمد شاه-
(116)-قاضیها،فاطمه،اسناد روابط ایران و روسیه از دورهء ناصر الدین شاه تا سقوط قاجاریه.
(135)-قاضیها،فاطمه،اسناد روابط ایران و روسیه از ناصر الدین شاه تا سقوط قاجاریه.
(135)-قاضیها،فاطمه،اسناد روابط ایران و روسیه از ناصر الدین شاه تا سقوط قاجاریه."