چکیده:
بر پایه اخبار موجود، دو تن از همسران رسول خدا(صلی الله علیه وآله) متهم به زنا
شدند که روایات هر یک با تفاوت ها و گاه تعارض هایی روبه روست. خلط اخبار مربوطه، و
نیز نزاع های فرقه ای، به پیچیده تر شدن این مسئله کمک کرده است. این نوشتار اخبار
آن دو حادثه را با نگاهی انتقادی، بررسی کرده و بر اساس روایات شأن نزول، شواهدی
از آیات 11 ـ 26 سوره مبارکه نور و قراین تاریخی، نزول آیات افک را در دفاع از شخص
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و مبارزه با منافقان مدینه در خصوص اتهام زنا به
عایشه دانسته است. اما این حادثه بعدها دستاویزی برای بزرگ نمایی عایشه و به نوعی
مبارزه با امیر مؤمنان امام علی(علیه السلام) شد و در دامن تعصبات مذهبی رشد کرد.2
خلاصه ماشینی:
"78 جـ خداوند در توطئه افک به دفاع از پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) افشاگری کرد و این را هم به دو صفت «علم» و «حکمت» خود نسبت داد که بیان گر عظمت حادثه است، اما در داستان ماریه توطئه به دست علی(علیه السلام) کشف شد.
پس استدلال به آیات افک و روایاتی که داستان ماریه را نقل می کند، برای اثبات نزول آن آیات درباره ماریه، ناتمام است، همان گونه که استدلال به شأن نزول آیات اولیه سوره تحریم79 نیز تلاشی بی نتیجه است;80 زیرا نزول آیات اولیه سوره تحریم نزد بیشتر شیعه درباره زینب، بنت حجش81 و نزد اهل تسنن درباره خلوت کردن پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) با ماریه و آزار پیامبر توسط حفصه و عایشه و بشارت حضرت به حکومت ابوبکر و عمر است.
عدی فرزند حاتم طایی معروف، مهتر قبیله طی در زمان جاهلی و اسلام، مسلمان شده سال نهم (و به قولی دهم) هجری، صحابه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و یار وفادار امیر المؤمنین بود که در نبردهای جمل و صفین با برداشت عمومی جامعه آن روز از حدیث افک و شأن نزول آیات مزبور: زید بن عدی بن حاتم طایی پس از جنگ صفین جنازه حابس بن سعد طایی97 را میان کشته ها دید و با تأثر از قتل دایی خود قاتل او را کشت و چون مورد شماتت پدر قرار گرفت به معاویه پناهنده شد.
او در وصف بیماری منتهی به رحلت رسول خدا (صلی الله علیه وآله)، روایت کرده است که آن حضرت با تکیه بر دوش دو تن از اهل بیت، خارج شد، که یکی از آنان فضل بن عباس بود، عبدالله بن عباس گوید: فرد دیگر علی (علیه السلام) بود، اما عایشه پیوسته و تا آن جا که بتواند از وی به نیکی یاد نمی کند (همان، الجمل، ص 158)."