چکیده:
تاریخ از علومی است که برای ارایه و تحلیل آن باید از منابع پیشین بهره جست، لذا
هرچه منبع مورد استفاده، به زمان وقوع حوادث نزدیک تر باشد از اتقان و درستی بیشتری
برخوردار است. البته صرف نظر از استثناهایی که وجود دارد و با در نظر گرفتن
معیارهایی که منبع مورد استفاده را اعتبار می بخشد. این نوشته بر آن است تا برای
دست رسی بهتر به گزارش های تاریخی در منابع کهن، از میان منابع تاریخی قرن سوم و
چهارم هجری در زمینه اسلام و تشیع، تنها آثار شیخ مفید را بررسی کرده و تا حد ممکن
عنوان تمامی موضوعات تاریخی مورد نظر ایشان را مطرح نماید. طبیعی است موضوع و شکل
ارائه مطالب به گونه ای است که بررسی و تحلیل موضوعات تاریخی را برنمی تابد و این
مهم را باید به مجال دیگری سپرد.
خلاصه ماشینی:
"این نوشته بر آن است تا برای دست رسی بهتر به گزارش های تاریخی در منابع کهن، از میان منابع تاریخی قرن سوم و چهارم هجری در زمینه اسلام و تشیع، تنها آثار شیخ مفید را بررسی کرده و تا حد ممکن عنوان تمامی موضوعات تاریخی مورد نظر ایشان را مطرح نماید.
و از این روست که تعداد محدودی از نوشته های ایشان به موضوعات تاریخی اختصاص یافته است، چرا که اگر از دو کتاب مهم وی (الارشاد و الجمل) صرف نظر کنیم، انبوهی از مطالب تاریخی به مناسبت های مختلف در جای جای آثار دیگر شیخ مفید پراکنده اند که دست رسی به آن ها بدون صرف وقت فراوان، بسیار دشوار است.
در تنطیم این جدول، برخی کتاب ها یا رساله های شیخ مفید را که تمام یا بیشتر مباحث آن ها موضوعات تاریخی بوده، استثنا کرده ایم، از این رو آثاری چون الارشاد، الجمل، المسألة الکافیة فی إبطال توبة الخاطئة و مسار الشیعة را به کلی در نظر نگرفته ایم; و کتاب الاختصاص نیز چون منسوب به ایشان است و معلوم نیست که ایشان آن را نگاشته باشد، بلکه عدم نگارش آن توسط ایشان از نظر این نگارنده نیز مورد تأکید است،2 از مجموعه آثار ایشان استثنا شده است; 5.
از آن جا که تنظیم این جدول بر اساس تقسیم بندی معمول دوره های تاریخ اسلام است، برخی حوادث که ممکن است در زمان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) یا یکی از امامان(علیهم السلام)صورت گرفته باشد، اگر ارتباط چندانی با ایشان نداشته است، آن را در آخرین فصل با عنوان «موضوعات تاریخی دیگر» آورده ایم; یعنی به موضوع حادثه بیش از زمان آن توجه داشته ایم."