چکیده:
«تعبیرهای ارسطو از اصل تناقض»عنوان مقالهای است،به قلم مؤلفین در مجله پژوهشهای فلسفی-کلامی،شمارهء 31 و 32 که عهدهدا ربررسی نظر ارسطو دربارهء اصل امتناع تناقض میباشد.سه نتیجه اساسی در این مقاله أخذ شده است:1) ارسطو تعبیر واحدی از این اصل ندارد،2)ناهمسازگاری برخی دیدگاههای ارسطو در این زمینه،3)گزارهنما بودن این اصل بنا به تقریر ارسطو.در این نوشته سعی بر این است تا از دو جهت ایدههای مطرحشده در این موضوعات به چالش کشیده شده و ناکافی بودن دلایل پشتیبان آن ایدهها را نشان دهم؛الف)نشان دادن تفسیر به رأیهای قطعات ارسطو که حکم مقدمات را در کل استدلالهای آن مقاله ایفا میکنند و ب)استدلال علیه ایدههای اصل مطرحشده در مقاله.1
خلاصه ماشینی:
"2-4)قطعات«هاء،واو،ز،حاء»:چهار قطعهء دیگر که در مقاله،یک تعریف به حساب میآیند [812]،بدین شرحاند: هـ)متناقضها نمیتوانند در یک زمان حمل شوند[7001 ب 91-02)؛92 ز)نمیتوان تعابیر متناقضی به نحوی صادق،دربارهء چیز واحدی در یک زمان داشت (3601 ب 51-61)؛03 ح)سلب کردن و ایجاب کردن در یک زمان ممکن نیست(77 الف 01)؛13 د)صفتی واحد نمیتواند به یک چیز در یک زمان و در وجهی یکسان،متعلق باشد و متعلق نباشد(5001 ب 91-32)23 در ترجمهء این قطعهها،کوشیدهایم نقص ترجمههای ارائهشده در مقاله را بهبود بخشیم(میان کافی به مقصود نبودن و غلط بودن ترجمهء قطعههای بالا باید تمییز گذاشت).
1. ناهمسازی آرای ارسطو نقد نویسندگان مقاله به دیدگاه ارسطو دربارهء اصل تناقض و لوازم آن در باب اجزای گزارهها، بهطور خلاصه این است: [چون]ارسطو در منطق خود علاوه بر موضوع،محمول و رابطه از عنصر یا همنهء دیگری که میتوان آن را«قید گزاره»خواند و دو گزاره برای متناقض بودن باید در آن باهم وحدت داشته باشند،سخن نگفته است؛بنابراین،وارد کردن سازهء جدیدی به نام«قید گزاره»سبب تغییرات و تجدیدنظرهایی در دیدگاه ارسطو در باب ساختار گزاره خواهد شد[422].
در نهایت اینکه همراه مقاله نمیتوان بارها به این نکته اشاره کرد که: ارسطو ناچار است از دو کار فوق(ذکر تمام وحدتهای معتبر در تناقض یا ذکر مورد یا مواردی که دو گزاره متناقض باید در آنها اختلاف داشته باشند)یکی را انجام دهد وگرنه نخواهد توانست حکمی کلی در باب مطلق اشیاء داشته باشد که آن را«اصل تناقض»نامیده است و در تعریف اصل تناقض،سخن کامل و مشخص و نامبهمی بگوید[622]."