چکیده:
کارکرد متعدد قصه در طول تاریخ بشر، بر هیچ نیکاندیشی پوشیده نیست. قرآن، کتاب آسمانی و هدایت، از کنار سرگذشت پرفراز و نشیب بشر بیتفاوت نگذشته و با گزینش برخی از بهترین قصههای واقعی و تأثیرگذار، تجربة گذشتة دنیا را با هدف هدایتگری و پنددهی، در اختیار بشر نهاده است. با آنکه قرآن خود را «حق» خوانده است برخی مانند خلفالله، وقوع خارجی قصص را نفی میکنند و با صرف وحیانی دانستن قصهها، آنها را تمثیل و اسطوره میدانند. با وجود نگارشهای متعدد در پاسخ به این ادعا، نگارنده با تکیه بر برخی تفاسیر عصری، توانسته است نقطة مرکزی گفتار خلفالله را معین کند و با تبیین تفاوت امروزین قصه و اسطوره با عصر نزول، انگیزههای او را از اسطورهانگاری قصص مشخص سازد. تجمیع آرای خلفالله، بیان ایرادات دیدگاه وی و سپس نقد آن از یافتههای نگارنده در مقالة حاضر است که با تأکید بر تفاسیر عصری فراهم گردیده است.
خلاصه ماشینی:
"نقد دیدگاه خلفالله و اثبات واقعی بودن قصههای قرآن برخی سخنان خلفالله تا اندازهای انسان را امیدوار میکند که شاید به کشف جدیدی در فهم آیات یا قصهها دست یافته است؛ مثلا آنجا که اندیشة اصلی دو گروه متضاد قصص قرآنی را جهل یا تجاهل آنان به رابطة میان تاریخ و ادب و فراوردههای ادبی دانسته میگوید که این دو گروه از استفادة تاریخ از فراوردهای ادبی در ایفای رسالت خویش غافلند و معتقد است میتواند اثبات کند که قصههای تاریخی ارزشی دارند که دین منکر آن نیست (1999: 75).
بر خلاف تصور خلفالله که قصههای قرآن را مطابق پندارهای اهل کتاب میدانست، قرآن کریم با حق دانستن قصص خود در این آیه، به پندارهای آنان پایان داده و گفتار خویش را حق و بلکه مطابق با واقع معرفی نموده است (شاذلی، 1412: 1/405؛ طباطبایی، 1417: 3/227؛ ابن عاشور، 1420: 3/115) و چون بر منطق وحی و عقل استوار است جایی برای انکار آن وجود ندارد (فضلالله، 1419: 6/73)؛ چه در صورت انکار، وصف حق بر قرآن صادق نخواهد بود (خطیب، 1395: 306).
به راستی منکران واقعی بودن قصههای قرآن، در مقابل ندای رسای آن که با صراحت و مکرر خود را حق شمرده و با منطق عقل و شیوة گفتاری نیز سازگار است، چه پاسخی دارند؟ نتیجهگیری نادیده انگاشتن واقعیت خارجی و تاریخی قصههای قرآن از سوی خلفالله و نگاه صرفا ادبی به قصهها با هدف برداشت صحیح دینی، اجتماعی و رهایی از اسرائیلیات و اشکالاتی مانند چرایی تکرار و قبول تشابه در قصهها صورت گرفته است."