چکیده:
سیداحمدخان یکی از اندیشمندان پیش تاز در جوامع اسلامی شبه قاره هند است که برای پایان بخشیدن به بحران انحطاط و عقب ماندگی مسلمانان این سرزمین اقدامات زیادی انجام داده و راه کارهایی را ارائه نموده است.مقاله حاضر، سعی دارد که پس از بررسی پیشینه مسلمانان شبه قاره، به ورود استعمار و سیاست های ضد اسلامی آن به عنوان مهم ترین عامل تعمیق دهنده انحطاط مسلمانان شبه قاره پرداخته سپس اقدامات و راه کارهای اصلاحی پیشنهاد شده توسط سرسید احمدخان را در جهت پایان بخشیدن به بحران عقب ماندگی مسلمانان بررسی می کند. از دیدگاه این مقاله راه کارهای اصلاحی و مورد اقدام سید: تغییر در رفتارهای سیاسی مسلمانان، اصلاح ناراستی های فکری- فرهنگی و بازگشت به تربیت اصیل اسلامی را شامل می شود که برای دست یابی به این اهداف نیز راه کارهای زیر پیشنهاد شده است: گشایش باب اجتهاد، استفاده از عقل و منطق در بررسی محتوای احادیث، توسعه آموزش علوم و فنون جدید، اصلاح و ارتقاء زبان اردو، سازش با حکومت استعماری بریتانیا، آموزش زبان انگلیسی و تشکیل کنفرانس تعلیمی اسلامی.این تحقیق بصورت کتابخانه ای انجام شده و مطالب آن از میان کتاب های مربوط به جنبش های اسلامی، هند دوران استعمار، مصلحان و تجدد گرایان و... استخراج شده است. و بر اساس تفحص نگارنده این عنوان فاقد پیشینه است.
خلاصه ماشینی:
"فرضیه تحقیق حاضر، این است که سید احمدخان برای پایان دادن به بحران عقب ماندگی مسلمانان شبه قاره، به فراگیری علوم و فنون جدید غرب، پالایش منابع حدیثی توسط عقل و منطق، گشایش باب اجتهاد، فراگیری زبان انگلیسی، هم کاری با بریتانیا و اصلاح تربیت اسلامی مسلمانان توجه نمود و در این زمینه ها اقدام کرد.
راه کارهای سیداحمدخان برای حل بحران عقب ماندگی مسلمانان شبه قاره در وضعیتی که مسلمانان از پذیرش زبان و علوم و فنون جدید غرب اباء می ورزیدند و قواعد علمی را در تناقض با مشیت الهی و شرک آور می پنداشتند، هندوهای این سرزمین، به فراگیری آن پرداختند و در جهت انطباق با اوضاع جدید، به اصلاح باورها و رفتارهای خود مبادرت ورزیدند.
این امر یکی از مهم ترین و اساسی ترین پیشنهادها و راه کارهای سید در این مورد به حساب می آید؛ زیرا حصر اجتهاد، ضربه سنگینی بر پیکر فرهنگ و تمدن اسلامی وارد آورد و جلوی اندیشه، تفکر و نوآوری را مسدود کرد و خلاقیت فکری و نو اندیشی دینی را در میان مسلمانان سنی کشت و همه را به تقلید از گذشتگان واداشت؛ اما انفتاح باب اجتهاد، فکر و اندیشه را فعال می سازد و به تلاش وا می دارد و برداشت ها و استنتاج های جدیدی را از دین و مسائل دینی عرضه می کند.
وی در آن جا تحت تأثیر شدید فرهنگ و تمدن اروپایی قرار گرفته و به این نتیجه رسیده بود که« برای خروج مسلمانان شبه قاره هند از عقب ماندگی فکری، فرهنگی، علمی، سیاسی و اجتماعی، راهی جز ارتقای سطح علمی و فرهنگی آنان وجود ندارد."