چکیده:
«حبط اعمال» یکی از مهمترین و رایجترین مشکلات و موانع به ثمر رسیدن و ذخیره شدن اعمال انسان در جهان آخرت است. در پی عدم بروز بازخورد رفتار صحیح انسان در قبال کسب بی حد معارف و تعالیم الهی، این پرسش ایجاد میشود که چه چیز سبب میگردد انسان نتواند از تعالیم و معارف الهی که در دنیا تلاش بسیاری برای کسب آنها کرده، عملا در ارتقاء کیفیت زندگی و شئون انسانی خویش کمک بگیرد. توجه به این معنای قرآنی که اگر کسی موفق به کسب حسنه و فضیلتی از سوی خداوند متعال شد، حفظ و صیانت از آن در برابر آفات ممکنه در مسیر زندگی تا زمان حسابرسی اعمال آدمی نیز مسئولیتی ضروری و مهم دانسته شده، که در صورت انجام، وعدة چند برابر نمودن آن خوبیها در کارنامة اعمال مؤمنین، نزد پروردگار هستی داده شده است، مؤید این مطلب به شمار میرود.تقسیم شدن مفهوم حبط به انواع مختلفی از جمله حبط عمل، حبط صفت، حبط علم، حبط ایمان و عقیده، آسیبهای است که ریشه بسیاری از بی ثمرگی تعالیم و معارف الهی آدمی در دیدگاه و زندگی عملی او به شمار میرود و ضرورت پرداخت به این موضوع مهم را بیان میدارد. در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از روش معناشناسی و ترسیم شبکه معنایی حبط و حوزههای پیرامونی آن در قالب بررسی میدانهای معناشناختی مترادفات، ملازمها، متضادها و راههای برون شد از آن، تبیینی راهگشا و کاربردی از این موضوع حاصل شود.
خلاصه ماشینی:
"أولئک الذین حبطت أعمالهم فی الدنیا و الاخرة و ما لهم من ناصرین» (آل عمران:21 و 22) نیز افرادی که به آیات الهی کفر ورزیده و انبیاء الهی و مؤمنینی را که به حق میان مردم به اقامه قسط میپردازند را به دلیل جهالت و گمراهی خود به قتل برسانند، دچار حبط عمل در دنیا و آخرت میشوند و مهمتر از آن اینکه خداوند میفرماید برای چنین افرادی هیچ یار و یاوری نیست و در خسران و زیان عاقبت کار خود تنها خواهند بود و این نیز به عنوان یکی دیگر از پایانهای ناخوشایند برای فردی که وجود خود را در معرض نور ایمان الهی قرار نداده و در زمره ناسپاسان رحمت وسیع حق تعالی قرار گرفته، ذکر شده است (طباطبایی، 1417، ج3، ص12؛ ابن عطیه، 1422، ج3، ص7).
آیه شریفه ذیل، یکی از تأمل برانگیزترین آیات مورد بحث در موضوع حبط اعمال است که در آن با نگاهی ظریف به بیان اهمیت ملازمت و همنشینی واژه خوض که به معنای «فرو رفتن در بدی» در قرآن مطرح شده است، با مفهوم حبط در حفظ و یا از دست دادن اعمال آدمی پرداخته است: «کالذین من قبلکم کانوا أشد منکم قوة و أکثر أموالا و أولدا فاستمتعوا بخلاقهم فاستمتعتم بخلاقکم کما استمتع الذین من قبلکم بخلاقهم و خضتم کالذی خاضوا أولئک حبطت أعمالهم فی الدنیا و الاخرة و أولئک هم الخسرون» (توبه:69)."