چکیده:
در منابع روایی و تفسیری شیعه و سنی گزارش هایی مبنی بر آفرینش حواء از دنده چپ آدم یا خلقت زن از دنده چپ مرد نقل شده است. در این روایات برخی از احکام فقهی مثل شهادت زن، ارث، شناخت انوثیت یا رجولیت خنثی، طلاق، حجاب و جز آنها نیز بر اساس نحوه خاص خلقت زن توجیه شده است. همچنین برخی از فقهاء در توجیه بعضی از احکام فقهی مربوط به زن به مضمون این روایات استناد کرده اند. گرچه خلقت حواء از آدم به نحوه آفرینش از سلول حیاتی از نظر عقلی و علمی امتناعی ندارد؛ اما اثبات آن و انتساب آن به شارع مقدس دلیلی ندارد. به نظر می رسد این گزارش ها منشا اسرائیلی دارد و با توجه به ناسازگار درونی و بیرونی آنها نمی توان به استناد آنها احکام ویژه ای را برای زن اثبات کرد. در این مقاله روایات و اقوال مختلف در این مورد بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
البته این باور از بنیان غلط است؛زیرا براساس حسّ و عیان روشن شده است کهأضلاع زن و مرد مساوی و دندههای طرفین آنان برابر است و برخی از دانشمندان فریقین تصریح کردهاند که به این تکلّفات و توجیهات مخالف با حس و تشریح نباید توجه کرد(نک:فخر رازی،72/15؛شعرانی،حاشیة من لا یحضره الفقیه،381/3) دو تن از فقهای شیعه در باب این که طلاق به دست مرد است،این روایت را نقلکردهاند که«لو انّ آدم خلق من حواء لکان الطلاق بید النّساء»(نک:صدوق،407/2؛مفید،50؛بحرانی،6/23).
شافعی،یکی از پیشوایان فقه اهل سنّت،تفاوت کیفیّت تطهیر متنجّس از بول دختر بچهو پسر بچه شیرخوار را مستند به تفاوت آفرینش زن و مرد و در نتیجه تفاوت شیر آن دودانسته و چنین گفته است:چون حواء از دندۀ چپ آدم خلق شده،بول پسر بچه از آب وگل شکل گرفته و لذا اگر چیزی با بول پسر بچه نجس شود،به صرف پاشیدن آب بر رویآن پاک میشود؛امّا بول دختر بچه از گوشت و خون درست شده است و لذا متنجّس بابول دختر بچه باید شسته شود(ابن ماجه،175/1).
گفته شدهاست که مراد پیامبر(ص)خلقت حواء از دندۀ چپ آدم بوده است(نک:ابن حجر،262/6؛ابن ابی شیبه،184/4؛نووی،57/10).
4. دیدگاهها دربارۀ روایات خلقت زن دیدگاهها در زمینه روایات خلقت زن،متفاوت است که برخی از مهمترین آنها به این قراراست: دیدگاه اول:ظاهرگرایان فریقین ظاهر این روایات را پذیرفته و هیچگونه تأویلی رابرنتافتهاند و حتی ظاهر آیۀ{/«و خلق منها زوجها»/}(النساء،1)را بر آفرینش حوا از دندۀچپ آدم حمل کردهاند(نک:ملا فتح اللّه کاشانی،416/2؛نسفی،149/1؛بروسوی،748/6؛وهبه زحیلی،222/4 و 200/9).