چکیده:
در این مقاله شیوه مطالعات موضوعی قرآن که تفسیر موضوعی نامیده می شود، بررسی می شود و پیشینه آن در احادیث پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و بحار الانوار علامه مجلسی ردیابی شده و سپس به سه قسم تقسیم شده است: اول، تفسیر موضوعی درون قرآنی (شیوه سنتی) و دوم، تفسیر موضوعی تطبیقی (بین شیعه و سنی و بین قرآن و کتب مقدس) و سوم، تفسیر موضوعی میان رشته ای که در دهه های اخیر بین قرآن و علوم روز در زمینه هایی چون سیاسی، اقتصادی و تربیتی مورد توجه قرار گرفته است. فرآیند تفسیر موضوعی و آسیب های آن همچون تقطیع آیات و غفلت از قرائن، و تحمیل دیدگاه ها بر قرآن از دیگر موضوعات مورد بررسی در این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
شیوههای تفسیر موضوعی قرآن کریم محمد علی رضایی اصفهانی1 چکیده {IBدر این مقاله شیوۀ مطالعات موضوعی قرآن که تفسیر موضوعی نامیده میشود،بررسی میشود و پیشینۀ آن در احادیث پیامبر(ص)و اهل بیت(ع)و بحار الانوارعلامه مجلسی ردیابی شده و سپس به سه قسم تقسیم شده است:اول،تفسیرموضوعی درونقرآنی(شیوه سنتی)و دوم،تفسیر موضوعی تطبیقی(بین شیعه وسنی و بین قرآن و کتب مقدس)و سوم،تفسیر موضوعی میانرشتهای که دردهههای اخیر بین قرآن و علوم روز در زمینههایی چون سیاسی،اقتصادی و تربیتیمورد توجه قرار گرفته است.
در گذشته از این شیوه بهصورت کمرنگ در میان مفسّران استفاده شده استکتابهایی همچون احکام القرآن،محمد بن صائب کلبی(م 146 ق)و زبدة البیان محققاردبیلی،کنز العرفان فاضل مقداد و فقه القرآن راوندی از پیشگامان مطالعات موضوعیقرآن در مبحث آیات الاحکام بهشمار میآیند؛بلکه کتابهای فقهی شیعه و اهل سنتکه موضوعات قرآنی همچون نماز،روزه،زکات و جز آنها را با توجه به آیات وروایات مورد بررسی قرار میدادهاند،نوعی تفسیر موضوعی بهشمار میآید.
2. مشکل حصرگرایی:همانطور که گذشت،روش مطالعات درونقرآنی درتفسیر و علوم قرآن انحصاری نیست؛ولی ممکن است کسی گمان کند که روش فهمتفسیر و علوم قرآن به روش درونقرآنی منحصر است که در این صورت پژوهشگرخود را از روشهای دیگر تحقیق محروم میسازد و نمیتواند تصویر کاملی ازمطالعات قرانی خود به دست آورد و حتی برخی آیات قرآن مثل آیات الاحکام دچاراجمال میشود و بدون استفاده از شیوۀ نقلی برونقرآنی تفسیر جزئیات آنها به دستنمیآید.