چکیده:
نجف لک زایی: در آغاز لازم می دانم که از جانب خود و همه دوستان پژوهش گر از الطاف و عنایت های حضرت عالی برای تشکیل این نشست ها تشکر و قدردانی کنم. از آن جا که پرسش هایی که در گذشته تنظیم شده بود و به محضرتان تقدیم کرده بودیم، نیازمند بررسی های بیشتر بود، این ارزیابی صورت گرفت؛ بدین ترتیب سؤال هایی که حضرتعالی در جلسات گذشته مستقیما به آنها پاسخ دادید یا این که مطالب شما، پاسخ آنها ـ ولو به طور اجمال ـ فهمیده می شد، حذف گردید و تنها پرسش هایی که همچنان به دقت و توجه بیشتری نیاز داشت، باقی ماند. برخی از این سؤال ها نیز که با هم مشابهت داشتند، ادغام شدند و با ارزیابی مجدد این پرسش ها به حضور حضرت عالی تقدیم شد. اکنون آماده ایم از مباحث شیوا و ارزش مند حضرت عالی مستفیض شویم. آیه الله جوادی آملی: بسم الله الرحمن الرحیم، بنده هم متقابلا مقدم شما را گرامی می دارم و از ذات اقدس اله مسئلت می کنم که ان شاءالله سعی شما مشکور باشد. شما که به خواست خدا برآنید که «سیاست متعالیه را از منظر حکمت متعالیه» تبیین کنید، باید توجه کنید که صدرالمتالهین; در بسیاری از نوشته هایشان به این مباحث پرداخته اند، اما غالب مباحث ایشان را در این خصوص می توان در کتاب های مبدا و معاد و الشواهد الربوبیه مشاهده کرد؛ یعنی در مبدا و معاد در حدود سی صفحه و در الشواهد الربوبیه در حدود پنجاه صفحه و جمعا در حدود هشتاد صفحه، ناظر به این مطالب است. البته این دو کتاب مکمل یکدیگرند؛ به گونه ای که برخی از مباحث در هر دو کتاب آمده و بعضی نیز تنها در یکی از آنها آمده است. ان شاءالله چنانچه این هشتاد صفحه با دقت مطالعه شود، غالب این پرسش ها یا نقدها پاسخ خود را می یابند.
خلاصه ماشینی:
"یعنی قوانینی که در غرب عالم یا در شرق عالم نیز مطرح است از دو طرف گسستهاست این قوانین تنها برای انسانی که به خیال آنان مدنی بالطبع است،تنظیم یافته است؛ازاینرو،درباره منزل و محیط خانواده قانونی وجود ندارد،مگر به حسب سلیقههای شخصی؛در باب مباحث اخلاق که احکام فردی را به همراه دارد،قانونی نیست،مگر به حسبسلیقههای شخصی؛در نتیجه بشر باید در محیط جامعه قانون را رعایت کند،اما در بحثاخلاق یا در محیط خانواده آزاد است.
آیا جامعه هیچ وجودی ندارد و صرفا تشبیه است؟آیا این تشبیه یکامر اعتباری به امری حقیقی است که در مهمترین کتاب فلسفی ایشان و در مقام ارائه برهانذکر شده یا اینکه باید آن را تنظیر،تمثیل و نمونهبرداری دانست؟ آن حکیم متأله میفرماید:عالم بدون خلیفه خدا ممکن نیست.
محسن غرویان:حضرت عالی این مطلب را در رحیق مختوم بیان فرمودهاید،ولی اینسؤال مطرح است که هنگامی که اظهار میکنید که اینها در عین حال که دو مفهوم هستند،یک حیثیت دارند،اینها چطور با هم جمع میشوند؟ آیة الله جوادی آملی:این یک امر روشنی است.
محسن غرویان:آیا شارع در فرض اقلیت و اکثریت،بنابر تخییر میگذارد؟ آیة جوادی آملی:بیان مسئله این است که شارع مقدس در باب خصال کفاره فرمودهاست که مکلفان مخیر هستند که از میان اطعام یا صوم یکی را انتخاب کنند.
محسن غرویان:آیا عقلا میتوانیم بگوییم که در هنگامی که رأی اکثریت با یکی از آندو میباشد،نظر شارع دربارۀ هردو علی السواء است؟ عبد الله جوادی آملی:همانطوری که قبلا بیان شد،عقل،حکم شارع را کشف میکندکه رأی اکثریت راحج است و باید پذیرفته شود ولی:1."