چکیده:
یکی از محورهای بنیادین در علوم اجتماعی، روششناسی است. بهرهگیری از این علوم، متضمن بهرهگیری از روشهای موجود در آنهاست. روششناسی حاکم بر علوم اجتماعی در حال حاضر در ایران، روشهای غربی است که عمدتا در تعارض با فرهنگ اسلامی ما قرار دارد. فرهنگ اسلامی ما از مبانی نظری و اعتقادی موجود در قرآن سرچشمه میگیرد. بنابراین، جامعه علمی ما نیازمند نوعی روششناسی است که بر چنین فرهنگی مبتنی باشد. روشهای غربی، روشهایی مادیگرا و در تعارض با دین هستند، درحالیکه، قرآن با ارائه نوعی مبانی توحیدی، نگرشی نو به انسان ارائه میدهد. قرآن واجد بسیاری از قابلیتهاست که روششناسی غربی از آن بیبهره است. این مقاله، با رویکردی تحلیلی، به بررسی نقش قرآن در تکوین روششناسی دینی و قابلیتهای موجود در قرآن در عرصه روشنشناسی علوم اجتماعی میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری(، بر تولید علوم انسانی و اجتماعی و نیز مبنا قراردادن قرآن در این فرایند، ضروری است تا موضوع روششناسی به عنوان اساسیترین و مبناییترین بعد در علوم اجتماعی، بر اساس آموزههای قرآن مورد بررسی قرار گیرد.
قرآن منبع کاملی از معارف الاهی است و راهها و ابزارهای مختلفی همچون حس، عقل و وحی را برای شناخت در اختیار انسان قرار میدهد.
نقش قرآن در روششناسی اجتماعی مکتب اسلام، به عنوان مکتبی جامع و کامل از این جهت که از سوی منبعی الاهی و مقدس به دست بشر رسیده است، با سایر مکاتب و نحلههای علمی و اجتماعی تفاوتهایی دارد.
147 قابلیتهای روششناختی ناشی از تعامل حس، عقل و وحی علیرغم قابلیتهای بسیاری که ابزارهای معرفتی مورد توجه، در قرآن در اختیار روششناسی بنیادین قرآنی قرار میدهند، تعامل بین این ابزارها نیز دارای اهمیت است.
عقل از یک سو، با استفاده از مبانی نظری خود دادههای حسی را بهصورت گزارههای علمی درمیآورد و از سوی دیگر، علاوه بر آگاهی به حضور معرفت حسی، به وجود معرفت شهودی و وحیانی هم آگاه میشود و بر ساحتهایی که بهواسطه وحی و شهود برای انسان منکشف شده است، استدلال میکند.
عالم هستی و واقعیت اجتماعی از منظر قرآن بر محوریت خداوند بنا شده و بر اساس غایتی نهایی که همان رسیدن به قرب الاهی است، انسان را به سوی تکامل راهنمایی میکند.
این در حالی است که، در علم اجتماعی مدرن رویکردهای مختلف روششناختی در تقابل با یکدیگر قرار میگیرند و هر کدام به مرجعیت یکی از ابزارهای حس و یا عقل در فرایند معرفت اجتماعی اعتقاد دارند."