چکیده:
طرح مسئله: بهداشت و درمان نقش مهم و موثری را در زندگی اجتماعی- اقتصادی جامعه ایفاء می کند. هدف مطالعه حاضر پاسخ گویی به این سئوال اساسی است که آیا سیاست های بودجه ای و برنامه ای دولت طی برنامه های توسعه اقتصادی- اجتماعی توانسته است در روند توسعه مناطق مختلف کشور از جنبه ارتقای وضعیت بهداشت و درمان و چگونگی توزیع امکانات و تسهیلات مرتبط با آن، تغییرات موثری ایجاد نماید؟ برای این منظور سعی شده که ابتدا درجه توسعه یافتگی استان های کشور بر حسب برخورداری از توزیع شاخص های مهم بهداشتی- درمانی را اندازه گیری و پس از تعیین جایگاه واقعی استان همدان در این زمینه، به مقایسه عملکرد برنامه ای دولت در ارتقاء وضعیت بهداشتی ـ درمانی استان مورد نظر طی دو مقطع ابتدایی و انتهایی برنامه سوم توسعه ـ یعنی سال های 1378 و 1383 ـ بپردازیم.
روش: مدل به کار گرفته شده در این تحقیق به گونه ای است که از روش تاکسونومی عددی برای همگن سازی و سنجش سطح توسعه یافتگی مناطق، از روش ضریب اختلاف ویلیامسون برای مقایسه ضریب نسبی تغییرات و همچنین از روش تحلیل عاملی برای کاهش عوامل و استخراج فاکتورهای موثر بر عدم توازن منطقه ای استفاده شد.جهت سنجش درجه توسعه یافتگی و بررسی عوامل موثر بر آن، داده های اطلاعاتی مرتبط با 18 شاخص مهم بهداشت و درمان از وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، شبکه های بهداشت، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و مرکز آمار ایران برای سالهای 1383 و پس از آن جمع آوری شدند.
یافته ها: تجزیه و تحلیل عاملی بر روی داده های استانی، از طریق استخراج پنج عامل اصلی و تاثیر گذار نشان داد که پنج مولفه اولیه به طور تجمعی، حدود 76 درصد از واریانس تفاوت های بین استانی از جنبه برخورداری از تسهیلات بهداشتی- درمانی را تبیین می کنند. این عوامل اصلی و موثر در ایجاد تفاوت های شدید بین استانی به ترتیب عبارتند از وجود پزشک متخصص، مراکز بهداشتی ـ درمانی شهری، مراکز بهداشتی ـ درمانی روستایی، خانه های بهداشت و انشعابات فاضلاب شهری در استان ها.
نتایج: نتایج گویای این واقعیت است که در دوره مورد بررسی(1383-1378)، اگر چه اتخاذ سیاست های برنامه ای دولت در ارتباط با رشد و توسعه بخش بهداشت و درمان استان با نابرابری توزیع امکانات و تسهیلات همراه بوده، اما مقایسه ضریب اختلافات طی دوره مورد مطالعه ـ یعنی ابتدا و انتهای برنامه سوم توسعه ـ نشان می دهد که این برنامه اثرات مثبت و معنا داری بر روی توزیع متعادل تر شاخص های مهم بهداشتی ـ درمانی در بین شهرستان های استان همدان داشته است.
خلاصه ماشینی:
"هدفمطالعۀ حاضر پاسخگویی به این سئوال اساسی است که آیا سیاستهای بودجهای و برنامهای دولت طیبرنامههای توسعۀ اقتصادی-اجتماعی توانسته است در روند توسعه مناطق مختلف کشور از جنبۀ ارتقایوضعیت بهداشت و درمان و چگونگی توزیع امکانات و تسهیلات مرتبط با آن،تغییرات مؤثری ایجاد نماید؟برای این منظور سعی شده که ابتدا درجۀ توسعهیافتگی استانهای کشور برحسب برخورداری از توزیعشاخصهای مهم بهداشتی-درمانی را اندازهگیری و پس از تعیین جایگاه واقعی استان همدان در این زمینه،بهمقایسۀ عملکرد برنامهای دولت در ارتقاء وضعیت بهداشتی-درمانی استان موردنظر طی دو مقطع ابتدایی وانتهایی برنامۀ سوم توسعه-یعنی سالهای 1378 و 1383-بپردازیم.
نتایج:نتایج گویای این واقعیت است که در دورۀ مورد بررسی(1383-1378)،اگرچه اتخاذ سیاستهایبرنامهای دولت در ارتباط با رشد و توسعۀ بخش بهداشت و درمان استان با نابرابری توزیع امکانات وتسهیلات همراه بوده،اما مقایسۀ ضریب اختلافات طی دورۀ مورد مطالعه-یعنی ابتدا و انتهای برنامۀ سومتوسعه-نشان میدهد که این برنامه اثرات مثبت و معناداری بر روی توزیع متعادلتر شاخصهای مهمبهداشتی-درمانی در بین شهرستانهای استان همدان داشته است.
-علیرغم تلاش مسئولین بهداشت و درمان استان همدان در فراگیر نمودن آثار توسعهایبرنامههای اقتصادی-اجتماعی،لازم است برای رفع مسائل و مشکلات منطقهای ناشیاز توزیع نابرابر امکانات و تسهیلات بهداشتی-درمانی در شهرستانهای مختلف استانگامهای مؤثری در زمینههای پایین نگه داشتن نرخهای رسمی ارائۀ خدمات درمانی،توزیع منابع انسانی بخش سلامت خاصه پزشکان متخصص در بین شهرستانهای مختلف استان،توزیع بقیه منابع انسانی و همچنین منابع فیزیکی مانند،بیمارستانها،مراکز توانبخشی،مراکز پرتونگاری،خانههای بهداشت،داروخانهها برداشته شود که اینامر نیازمند توجه بیشتر مسئولان این بخش در استان همدان میباشد."