چکیده:
جنگل های زاگرس، نمونه بارزی از گونه های متعدد بلوط در ایران و جهان هستند. این جنگل ها از دیرباز در معرض آسیب های زیادی بوده اند و علیرغم ملی شدن آنها، هنوز هم بهره برداری های سنتی و اغلب نادرست توسط جنگل نشینان به دلیل فقر و بیکاری، به منظور تامین نیازهای معیشتی متداول است. به منظور کاهش تخریب و بهبود پایداری، توان اکولوژیک منطقه جهت اکوتوریسم گسترده با کاربرد تجزیه و تحلیل های چند معیاره و با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور ارزیابی شد. معیارها و زیر معیارهای اکولوژیک موثر بر اکوتوریسم گسترده انتخاب شدند و وزن آنها با کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی به دست آمد. نقشه زیر معیارها در مقیاس 1:50000 با کاربرد نقشه های موجود، برداشت های زمینی و داده های ماهواره ای IRS-P6 تهیه شدند. نقشه زیر معیارها طبقه بندی شده و کلاسه ها بنا به نظر متخصصان ارزش گذاری شدند. نقشه اولویت بخش های مختلف منطقه با کاربرد ارزش ها و اوزان زیر معیارها با روش WLC توسط تابع MCE تولید شد. مهم ترین معیارها برای کاربری اکوتوریسم گسترده در این منطقه به ترتیب منابع آب، چشم انداز و اقلیم بودند. از کل سطح منطقه 450، 7883 و 816 هکتار به ترتیب برای کاربری اکوتوریسم گسترده در اولویت اول، دوم و سوم قرار گرفته است. چون کاربری اکوتوریسم گسترده با همه کاربری های موجود سازگار می باشد، تقریبا در 100 درصد منطقه مورد مطالعه به تنهایی و همراه با دیگر کاربری ها قابل اجرا می باشد و از جنبه اکولوژیک بلا مانع است.
Zagros forests are a treasure of various valuable species of oak in Iran and the world. Long-term misuse in the past has caused severe degradation in the Zagros forests. Recently these forests have become national but misuses by local people to make living because of poverty and unemployment are continued. In order to reduce degradation and improve sustainability، ecological capability for extensive ecotourism was assessed using multi-criteria decision-making (MCDM)، geographic information system (GIS) & remote sensing (RS) in 9150 hectare of Baneh forests. The ecological criteria and sub-criteria affecting the evaluation were selected based on the literature and expert choice. The criteria and sub-criteria were weighted using the analytical hierarchy process (AHP). Sub-criteria were mapped on 1:50000 scale using available maps، field work and IRS-P6 satellite data. Then sub-criteria maps were classified and classes were scored according to literature review and expert judgments. An extensive ecotourism priority map was created using GIS-based weighted linear combination (WLC) model by MCE analysis. The most important criteria of extensive ecotourism in study area were water resources، landscape and climate. Of the whole area، 450، 7883 & 817 hectare were in 1، 2 & 3 priorities. According to compatibility of extensive ecotourism with present land uses، it can exist in the whole parts of study area ecologically. In addition، this study demonstrated the potentiality of integrating MCDM، GIS and RS techniques for resource allocation in ecotourism planning.
خلاصه ماشینی:
معيارها و زيرمعيارهاي جهاني اکوتوريسم معيارهاي اکولوژيک مشترک برخـي سـازمان هـاي جهـاني WTO, UNEP, IUCN در سال ۱۹۹۲ براي گزينش مناطق مناسب گردشگري طبيعي شامل ۱۲ معيار سيماي فيزيکـي ، اقليم ، منابع آب ، پوشش گياهي ، خاک ، حيات وحش ، حساسيت محيط ، اهميت تفرجگاهي ، ويژگي هاي اقتصادي و اجتماعي ، سيماي فرهنگي -تاريخي و جنبه هاي مديريتي با ۴۲ زيـر معيار مي باشد که زير معيارهاي اکولوژيک در جدول ۱ آورده شده است .
براي مکان يابي گردشگاه هاي جنگلي در جنگل هاي زاگرس ۶ معيار اصلي اقليم ، خـاک ، پوشـش جنگلـي ، منابع آبي ، شکل زمين ، چشم انداز به عنوان عوامل محيطي و ۴ معيار جذابيت هـاي طبيعـي ، تاريخي و فرهنگي ، دسترسي ، تقاضاي تفرجي و کاربري اراضي به عنوان عوامـل اقتصـادي و اجتماعي پيشنهاد گرديد (محمودي ، ۱۳۸۸، ص ۶۳).
روش هاي متعددي براي تحليل ارزيابي چند معياري وجود دارد که يکـي از مهم ترين و اصلي ترين آنها روش ترکيب خطي وزن دار مي باشد ( مالسزوسکي ، ۱۹۹۹) که در اين مطالعه مشابه با تحقيقات ديگر (باسنت و همکاران ، ۲۰۰۱؛ اردکاني ، ۱۳۸۶) کـاربرد اين روش نيز با تلفيق وزن زير معيارها و نقشه آنها در محيط GIS توسـط تـابع MCE و دستيابي به نقشه اولويت اکولوژيک دقيق به اثبات رسيد (شکل ۱۰).