چکیده:
یکی از نیازهای اساسی اقلیمشناسی، دستیابی بهروشهای آسان، سریع و کاربردی تحلیل دادههای بادسنجی، بهمنظور شناخت رژیم وزش بادهای همراه با گردوخاک، است. پدیدهی گردوخاک در سبزوار بهعنوان یک معضل جوی در طی سال بهطور دائـم روی میدهد. در این پژوهش، پدیدهی گردوخاک از نظر زمانی و فضایی، مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور دادههای شامل زمان و تاریخ دیدهبانی، سمت و سرعت باد و وضعیت هوای حاضر ایستگاه سینوپتیک سبزوار، طی دورهی آماری بیستساله (1367-1387) تهیه شد. نتایج حاصل از تحلیل آماری و تحلیل فضایی دادهها با استفاده از نرمافزار View WRplot (رسم گلباد و گلغبار بهصورت سالانه و فصلی) نشان میدهد، بهطور متوسط 15/17 روز در سال هوا همراه با گردوخاک است و در دورهی آماری ذکرشده وقوع این پدیده، روند افزایشی داشته است. همچنین، در شهر سبزوار، فصل بهار، شایعترین زمان بروز پدیدهی گردوخاک است. بررسی گلباد و گلغبار سالانه نیز، تشکیل کانال باد را در مسیر شرقی ـ غربی تایید میکند که کاملا با وضعیت توپوگرافی منطقه سازگار است. گلغبارهای سالانه که به تفکیک دو کد هواشناسی 06 و 07 ترسیم شدند، مشخص میکند، بادهایی که در اثر تشکیل سیستمهای حرارتی در دورهی گرم سال از نیمهی شرقی بهسمت منطقه میوزند، در ایجاد گردوخاکهای محلی و گردوخاکهای فرامنطقهای نقش مهمی دارند؛ اما نقش سیستمهای غربی، در انتقال ذرات معلق گردوخاک از سرزمینهای دورتر، پررنگتر است. گلغبارهای فصلی نیز، تاثیر سیستمهای جوی مختلف را در طی سال در شکلگیری پدیدهی گردوخاک در منطقه بهتر و دقیقتر نشان میدهد. با آغاز دورهی سرد سال، وزش بادهای همراه با گردوخاک از نیمهی غربی بهسمت شهر سبزوار شدتگرفته و در زمستان به بیشترین حد خود میرسد؛ اما با شروع فصل بهار و عقبنشینی سیستمهای غربی، وزش این بادها از نیمهی غربی کاهش مییابد؛ بهطوریکه، در فصل تابستان وزش آنها از سمت غرب تقریبا به صفر رسیده و همه از نیمهی شرقی بهسمت منطقه میوزد.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود)از مقایسهی گلباد و گلغبار سالانه و بررسی طبقههای سرعت باد در جدول 4،نتایج زیر به دست میآید: 1-در 31/7 درصد از کل ساعتهای دیدهبانی سالانه،هوا آرام است یعنی در 68/3 درصد از سال بادهایی باسرعت بیش از 1 متربرثانیه در محل میوزد که نشاندهندهی بادخیز بودن منطقه است،همچنین 2 درصد از زمانهاییکه در ایستگاه سینوپتیک سبزوار پدیدهی گردوخاک گزارش شده است،سرعت باد از یک متربرثانیه کمتر بوده و به عنوانهوای آرام همراه با پدیدهی گردوخاک محاسبه شده است.
بررسی گلغبارهای فصلی نیز این مطلب را تأیید میکند؛زیرا با شروع فصل پاییز از درصد وزش باد ازنیمهیشرقی کاسته شده و به درصد بادهای نیمهیغربی افزوده میشود،بهطوری که با توجه به شکل 19 در فصلزمستان،در بیش از نیمی از مواقع،بادهای همراه با گردوخاک از نیمهی غربی وزیده است.
در این مقالهبراساس کدهای هواشناسی 06،07،30،32،33،که در ایستگاه سینوپتیک سبزوار برای ثبت پدیدهی گردوخاک گزارش شده بود،دیاگرام گلغبار رسم شد و رژیم سالانه و فصلی بادهای همراه با گردوخاک مورد مطالعه قرار گرفت.
در مجموع با توجه به توپوگرافی شهرستان سبزوار و کانالیزه شدن باد در مسیر شرقی-غربی و وجود مناطقگسترده جهت فرسایش بادی و برداشت ذرات ریز خاک در مسیر وزش باد،مانند بستر رودخانههای خشک(مهمترین آنهارودخانهی فصلی کالشور در جنوب شهر سبزوار)،بیابانهای سنگی با هوازدگی شدید،مناطق لسی،رسوبات دشتهایسیلابی آبرفتی و سرانجام تپههای ماسهای(حدود 36/5 کیلومترمربع)و همچنین محاسبهی سرعت متوسط 8/75متربرثانیه برای بادهای همراه با گردوخاک،به نظر میرسد شرایط برای شکلگیری و تشدید این پدیده در سبزوار آمادهشده و سبب بروز معضل جوی گردوخاک در این منطقه میشود."