چکیده:
هدف اصلی این پژوهش، اصلاح و بومیسازی مدل تبخیر و تعرق بالقوهی مناسب برای ایران است. بنابراین، این پژوهش متشکل از سه مرحلهی اصلی: 1- خوشهبندی کشور براساس مولفههای آبوهوایی موثر بر تبخیر و تعرق؛ 2- آزمون نتایج استخراج شدهی تبخیر وتعرق با استفاده از رابطههای پیشنهادی و مقادیر تجربی (تشت تبخیر و لایسیمتری) و 3- اصلاح و بومیسازی معادلهی تبخیر و تعرق منتخب با استفاده از دادههای مشاهداتی است. برای این پژوهش، از هشت متغیر آبوهوایی، میانگین اختلاف دما، میانگین حداقل، حداکثر رطوبت نسبی، مقادیر ساعت آفتابی، مقادیر بارش ماهانه، روزهای با بارش بالاتر از 10 و 5 میلیمتر، فراوانی مقادیر رخداد سرعت متوسط باد بالای 5 نات بر ثانیه، برای یک دورهی 26 ساله از 1980 تا 2005 و برای 64 ایستگاه سینوپتیکی و کلیماتولوژی کشور استفاده شده است. هدف از انتخاب این متغیرها، خوشهبندی ایستگاههای مورد مطالعه، بر اساس فراسنجهای تاثیرگذار بر تبخیر و تعرق است تا بتوان پس از این مرحله، برای هر خوشه، براساس تشابه ایستگاهها از نظر تبخیر و تعرق، ضرایب اصلاحی مشابهی را اعمال کرد. در انجام خوشهبندی، بهترین حالت بهشکل شش خوشهای معرفی شد. همچنین نتایج واسنجی چهار روش تورنث وایت، بلانی کریدل، جنسن ـ هیز و هارگریوز ـ سامانی نشان داد که روش بلانی کریدل همخوانی بهتری با شرایط محیطی را ارائه میدهد. در انتها، با استفاده از دادههای لایسیمتر، معادلهی بلانی کریدل برای ماههای مختلف هر شش خوشهی مطالعاتی اصلاح و بومیسازی شد.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) ب)آزمون نتایج استخراج شده تبخیر و تعرق با استفاده از رابطههای پیشنهادی در این خصوص،با استفاده از رابطههای پیشنهادی،مقادیر تبخیر و تعرق برای ایستگاههای منتخب محاسبه شد و درادامه،نتایج هر رابطه در ماه موردنظر با نتایج دیگر معادلهها با آزمون همبستگی پیرسون مورد مقایسه قرار گرفت تامشخص شود که کدام روش از همبستگی بالاتری نسبت به روشهای دیگر برخوردار است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) در ادامه برای اینکه مشخص شود کدام یک از مؤلفههای آبوهوایی در روش بلانی کریدل،سهم بیشتری را درمیزان خروجی تبخیر و تعرق در خوشههای مختلف مطالعاتی دارد،همبستگی بین مقادیر خروجی روش بلانی کریدل با متغیرهای جوی موجود در این روش(متوسط دمای روزانه،حداقل رطوبت نسبی،متوسط سرعت باد،ساعت تابش آفتاب)محاسبه شد که نتایج آن در جدول شمارهی 3 ارائه شده است.
اماآنچه از آزمون همبستگی بین خروجی روش بلانی-کریدل با مقادیر متغیرهای موجود در رابطهی آن(متوسط دمایروزانه،حداقل رطوبت نسبی،متوسط سرعت باد و ساعت تابش آفتاب)به دست میآید،بیانگر تأثیر بیشتر حداقل رطوبتنسبی نسبت به مؤلفههای دیگر جوی در میزان تبخیر و تعرق بالقوه در خوشههای سه،پنج و شش بوده است.
در نهایت،در قسمت سوم این پژوهش با استفاده از دادههای مشاهداتی لایسیمتر،معادلهی بلانی کریدل برای ماهها و خوشههای مختلف کشور و براساس شرایط منطقهای و آبوهوایی هر خوشه،اصلاح شد که ضرایب اصلاحی( a )و( b )آن به صورت میانگین برای ماههای مختلف هر خوشه در جدول شمارهی 6 ارائهشده است؛اما نکتهی درخور توجه این است که خروجی مدل اصلاحی تبخیر و تعرق بلانی کریدل،براساس میلیمتر برماه است که برای تبدیل به روز باید،تعداد روزهای هر ماه در نظر گرفته شود."