چکیده:
این پژوهش به بررسی شواهد و آثار گسل های فعال (گسل دامغان و گسل تزره) بر مورفولوژی و مورفومتری 16 مخروط افکنه، واقع در بخش شمالی دامغان می پردازد. روش کار برپایهی تحلیل های کمی و کیفی حاصل از تصاویر ماهواره ای و مدل های رقومی ارتفاعی، ویژگی های مورفومتری مخروط ها، اندازهگیری میزان جابهجایی آبراهه ها، میزان بالاآمدگی رسوبات و تحلیل شیب و نیمرخ های طولی و عرضی است. نقشه های توپوگرافی 1:25000، عکس های هوایی 1:55000، تصاویر ماهواره ای ETM و نقشه های زمین شناسی 1:100000 و داده-های ارتفاعی رقومی، ابزارهای اصلی پژوهش را تشکیل داده اند. همچنین پیمایش های میدانی برای بررسی و اندازه گیری شواهد فعالیت گسل ها در دو مرحله انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که تاثیر عمدهی گسل تزره، سبب جابهجایی شبکهی اصلی در راس مخروط و تحت تاثیر آن، تغییر موقعیت رسوبگذاری مخروط افکنه شده است. همچنین فعالیت گسل مذکور، سبب بالا آمدن رسوبات مخروط افکنه ای و رسوبات نئوژن زیرین شده است، در حالیکه شواهد فعالیت گسل دامغان چیره تر بوده و سبب ایجاد سطوح مختلف بالاآمده، متروکماندن سطح مخروط ها، جابهجایی نقطهی تقطیع آبراهه، بالاآمدگی رسوبات مخروط افکنه ای و جابهجایی افقی شبکهی زهکشی سطح مخروطافکنهها و همینطور تاثیر بر فضای قابل دسترس مخروطافکنهها شده است. حرکت گسل دامغان آثار مشخصی بر جابهجایی رسوبات مخروط-افکنه ای داشته است. مولفهی قائم گسل دامغان، سبب شکل گیری سطوح قدیمی و جدید (فعال و غیرفعال) در سطح اغلب مخروطافکنهها شده است. بررسی آماری متغیرها نشان می دهد که بین برخی روابط مورفومتریکی مخروطافکنهها، مانند مساحت حوضه آبریز و مساحت مخروطافکنهها، رابطه و همبستگی آماری مناسبی وجود دارد. این در حالی است که مابین متغیرهایی چون، ارتفاع متوسط مخروطافکنهها و شیب متوسط آنها، همبستگی ضعیفی وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"همچنین فعالیت گسل مذکور،سبب بالاآمدن رسوبات مخروط افکنهای و رسوبات نئوژن زیرین شده است،درحالیکه شواهد فعالیتگسل دامغان چیرهتر بوده و سبب ایجاد سطوح مختلف بالا آمده،متروک ماندن سطح مخروطها،جابهجایی نقطهی تقطیع آبراهه،بالاآمدگی رسوبات مخروط افکنهای و جابهجایی افقی شبکهیزهکشی سطح مخروط افکنهها و همینطور تأثیر بر فضای قابل دسترس مخروط افکنهها شدهاست.
گسل تزره در بخش شمالیو پیشانی کوهستان قرار گرفته و گسل دامغان در بخش جنوبی آن واقع شده است که بخشهایی از آن در زیر رسوباتکواترنری پنهان ماندهاند؛ولی با توجه به فعالیتهای آن در عهد حاضر،آثار و شواهد آن را میتوان در سطح این رسوباتمشاهده کرد(شکل شماره 2).
در فاصلهی بین ده ملا تا سیاهکوه شاخههای فرعی متعددی با زوایای مختلف از گسل اصلی جدا میشوند که یکیاز این شاخهها قدیمیترین رسوبات کواترنری را بریده و سبب برونزد آنها در سطح زمین شده است(شکل شماره 2،&%08002TJPG080G% مرکز انتهای شرقی تصویر).
با تحلیل عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای،مشخص میشود که این گسل در سه مرحله حرکت داشته است و شواهد آن را میتوان هم در سطح مخروط افکنهها وهم در سطح پادگانههای کویر دامغان مشاهده کرد.
گسل دامغان درپایینتر از رأس مخروطها عمل کرده است و افزونبر جابهجایی عمودی رسوبات مخروطها به میزان تقریبی 10 متر،سبب قطع جریانهای سطح مخروط افکنه و همچنین افزایش شیب و متروک ماندن آنها و جابهجایی نقطهی تقطیعبه سمت پاییندست شده است.
با وجود فعالیت گسل تزره در پیشانی کوهستان،مشاهده شد که در بیشتر موارد در رأس مخروط افکنههارسوبگذاری انجام نمیشود و موقعیت رسوبگذاری به سمت پاییندست مخروط افکنهها جابهجا شده است.
loV,ygolohpromoeG,niapS nrehtuoS,metsyS ekaL dna snaF laivullA yranretauQ fo sanrebaT ehT,3002,."