چکیده:
شناخت بیشتر سامانه های همدید در هر منطقه، تصویر روشنی از اقلیم منطقه را بهدنبال خواهد داشت. اقلیم بهعنوان یکی از ساختارهای اساسی کرهی زمین، در کنش مستقیم با زندگی و فعالیت بشر است. شناسایی شرایط گردشی جو در هر منطقه، تعیین کننده ی الگوهای غالب آبوهوایی است که می تواند کمک شایانتوجهی به شناخت بیشتر شرایط زیستی کند. در پژوهش پیش رو تلاش شده، بارش های سنگین استان گیلان در ماه سپتامبر، در ارتباط با الگوهای همدید، طی سال های 1976 تا 2005 مورد مطالعه و تحلیل قرار گیرد. برای تحلیل همدید بارش های مذکور، از نقشه های فشار روزانهی تراز دریا، 850 و 700 هکتوپاسکال، وزش باد و وزش رطوبتی استفاده شده است. همچنین، از داده های بارش روزانهی 23 ایستگاه (9 ایستگاه سازمان هواشناسی و 14 ایستگاه بارانسنجی وزارت نیرو) در سطح استان استفاده شد. در این نوشتار با یک رویکرد محیطی به گردشی، از روش صدک ها، برای استخراج روزهای همراه با بارش سنگین و از روش همبستگی لوند، برای طبقه بندی نقشه های تراز دریا و استخراج الگوها استفاده شده است. نتایج حاکی از تاثیر سامانه های پرفشار (شمالغرب دریای سیاه، شمال روسیه ـ جنب قطبی، شمالغرب اروپا ـ دریای نروژ، شمال دریای خزر و غرب دریای سیاه ـ دریای مدیترانه) بر بارش های سنگین، در پنج الگوی استخراج شده است. شکلگیری ناوه در سطوح بالا، ریزش هوای سرد عرض های بالا روی دریای خزر و دریای سیاه و واقع شدن جلوی محور ناوه بر فراز گیلان، بههمراه مهیایی شرایط همرفت در سطح زمین ، شرایط مناسب برای ناپایداری و درنتیجه وقوع بارش های سنگین را در الگوهای مورد مطالعه بههمراه داشته است. در برخی از الگوها، افزونبر رطوبت دریای خزر، دریای سیاه نیز در بارش های منطقه دخیل بوده است. همچنین در الگوهای استخراج شده، سازوکار همرفت وزشی را میتوان مشاهده کرد.
خلاصه ماشینی:
"شکلگیری ناوه در سطوح بالا،ریزش هوای سرد عرضهای بالا رویدریای خزر و دریای سیاه و واقع شدن جلوی محور ناوه بر فراز گیلان،به همراه مهیایی شرایطهمرفت در سطح زمین،شرایط مناسب برای ناپایداری و در نتیجه وقوع بارشهای سنگین را درالگوهای مورد مطالعه به همراه داشته است.
در شکل 1-ب،نقشهی تراز 850 هکتوپاسکال الگوی اول،یک مرکز پرارتفاع(154 ژئوپتانسیل دکامتر)رویدریای سیاه-رومانی مستقر است که زبانهای از این مرکز با جهت شمالغرب-جنوبشرق به سمت دریای خزر و ایرانکشیده شده است.
در تراز 700 هکتوپاسکال،ناوهیعمیقی از روی سیبری با محور شمالشرقی-جنوبغربی تا شمال دریای مدیترانه نفوذ کرده است که گیلان کمابیش درجلوی محور ناوه قرار گرفته است،بنابراین انتظار ناپایداری در این منطقه تقویت میشود(شکل 5-ج).
ناهنجاری فشار به هکتوپاسکال الف ب (به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 7-فشار تراز دریا،ناهنجاری و جهت وزش باد،ب)ارتفاع ژئوپتانسیل در تراز 850 هکتوپاسکال،ج)ارتفاعژئوپتانسیل در تراز 700 هکتوپاسکال،د)وزش رطوبتی در روز 30 سپتامبر 1977 نقشهی بارش روز نماینده،پراکندگی بارش را در سطح استان نشان میدهددر این نقشه یک هستهی بیشینهیبارش در انزلی(در حدود 110 میلیمتر)مشهود است که از غرب به سمت شرق استان،بارش سنگینتر میشود(شکل8-الف).
دریای خزر،گیلان و شمالغرب ایران در جلوی محور ناوهی مذکور قرار گرفته است کهبه همراه فراهم بودن شرایط همرفت در تراز دریا،انتظار ناپایداری در این مناطق را تقویت میکند(شکل 9-ج).
loV,ygolotamilC fo lanruoJ lanoitanretnI,learsI revo noitubirtsiD llafniaR laitapS eht dna snrettaP erusserP level-aeS dna thgieH aPh 005 naeM lanosaeS naenarretideM nretsaE neewteb noitcennoC,3002,.
oN,hcraeseR yhpargoeG,)etaD 3831/80/41,noitatipicerP:ydutS esaC(narI fo tseW dna aeS naipsaC tseW nrehtuoS ni llafniaR yvaeH fo snrettaP citponyS dna cimanyD eht fo sisylanA ehT,1102,."